O le faʻaalia i faʻamatalaga tau feusuaiga i le amataga o talavou e faʻatatau i le lamatia o amioga feusuai i le alualu i luma matua (2020)

lē faʻatino

tua

O feusuaʻiga faʻaalia vaʻaia faʻasalalau i taimi o talavou aʻo maua lea e fesoʻotaʻi ma tulaga lamatia faʻafeusuaiga. Peitaʻi, sa iai muamua suʻesuʻega mai faʻafitauli tau metotia, e pei o le filifilia faʻaituau. E le gata i lea, e itiiti se mea e iloa e uiga i le aʻafiaga o le tele-faʻaletonu feusuaʻiga faʻaalia vaʻaia faʻaletino i lamatiaga amioga tau feusuaiga, ma pe faʻafefea ona faʻatatau lenei mafutaga i tagata e le o sisifo.

sini

Lenei suʻesuʻega na faʻamoemoe e faʻaleleia atili i suʻesuʻega muamua e ala i le faʻaaogaina o meafaigaluega faʻavasegaina eseese. I se faʻaopopoga, o lenei suʻesuʻega na aofia ai foʻi le tele o tuʻusaunoaga o feusuaʻiga faʻasalalauga faʻaalia ma tolu tulaga lamatia tau amioga faʻaalia mai se faʻataʻitaʻiga o le au talavou Taiwan.

Metotia

O tagata na auai sa faʻauuina mai se faʻamoemoe suʻesuʻe uumi (Taiwan Youth Project). Sa i ai uma i le 7th vasega (uiga tausaga = 13.3) ina ua amata le suʻesuʻega i le 2000. Fefaʻatauaʻiga faʻasalalauga faʻasalalauga, aofia ai i taimi uma faʻaalia ma le numera o auala faʻaalia, sa fuaina i le galu 2 (8th vasega). O le lamatiaga faʻafeusuaiga lamatia na fuaina i galu 8 (uiga tausaga = 20.3) ma 10 (uiga tausaga = 24.3). E lua-vaega faʻataʻamilomilo regression faʻaaoga, ma le taimi o le talavou o se mea aoga.

i'uga

E tusa ma le 50% o tagata auai na faʻaalia i tulaga faʻasalalauina i mea ua tutupu i le 8th vasega, mai le averesi o le tasi tulaga masani. Faʻafeiloaʻiga mataga faʻasalalau faʻailoaina vavalo amataga feusuaʻiga, feusuaʻiga le saogalemu, ma tele feusuaʻiga paʻaga (uma: p <.05). E le gata i lea, o le faʻaalia i le tele o auala faʻatonutonu auala faʻateleina le ono ono o lamatiaga amioga faʻafeusuaiga. Ae ui i lea, naʻo le aʻafiaga i le amataga o feusuaʻiga sa amataina itupa.

faaiuga

O le faʻaalia i faʻamatalaga tau feusuaʻiga i talavou i le taimi aʻo talavou sa i ai se taua tele o le mataʻutia ma amioga faʻafeusuaiga i le matua tupu aʻe. Malamalama i lenei mafuaʻaga faʻapena aafiaga maua ai se faʻavae mo le fausiaina sili puipuia puipuiga polokalame i le amataga o talavou. O se tasi auala iloga o le vave aʻoaʻoga i luga o faasalalauga tusitusi, ma fomai latou ono manaʻomia e masani ai i mea e amata ai.

Faʻatomuaga O amioga faʻaletonu teteʻe, e aofia ai le amataga o feusuaʻiga, le saogalemu le feusuaʻi (faʻataʻitaʻiga, le faʻaaogaina o le paʻu), ma le tele o paaga tau feusuaʻiga (o le1], ua latou vaaia lelei i le lalolagi atoa mo a latou aafiaga leaga ua leva [2], ae maise le soifua maloloina, pei o le mauaina o feusuaʻiga maʻi (STIs) [3], isi faʻamaʻi [4], le fuafuaina ma le talavou / maitaga talavou [3-5], ma vailaau faʻaaogaina [6]. O talavou ua maua le faʻapitoa tele ona o i latou o loʻo tele i le tulaga lamatia o isi STIs (eg, gonorrhea) i le tele o atunuʻu, pei o le US [7] ma Taiuani [8] ma mo le tele o vaega o le lalolagi (pei o Asia ma Aferika) o loʻo latou feagai nei i le maʻi HIV / AIDS [9]. Ole mea lea, e manaʻomia le malamalama i uluaʻi tagata o loʻo avea ma lamatiaga o amioga tau feusuaiga mo le vave puipuia, o se tasi o auala sili ona lelei e feteʻenaʻi ai le iʻuga leaga.

O amioga lamatia tau feusuaiga i taimi o talavou e faʻaosofia i le tele o taua olaga vaega, pei o le aiga / matua, tupulaga, ma isi tagata. Mo se faʻataʻitaʻiga, tele aiga e fesoʻotaʻi, pei o matua faʻamalosi [10-11], maualalo matua pulea [12], ma le aiga faʻatasi [13Ua faailoaina foi o ni tulaga lamatia mo faiga lamatia tau feusuai ma faiga o lo o taua foi o loo tuuina atu (e pei o, matua maualalo pulea → maualalo impulsive pulea → lamatiaga amioga po o le muamua o le le lava lelei I se tulaga talitutusa, o isi suʻesuʻega na finau mai le eseese o faʻamatalaga auga ma maua ni avanoa e ono tupu mai ai ni amioga tau feusuaiga lamatia. Mo se faʻataʻitaʻiga, faʻafitauli amioga o manatu [14] finau faʻafitauli amioga e faʻaputuputuina; I le mea la, o le amataga o vailaau faʻaaogaina e matua fesoʻotaʻi ma mulimuli ane lamatia amioga, e aofia ai lamatiaga feusuaiga amioga [15-16]. I se tulaga talitutusa, agafesootai e pulea manatu [17] finau i le leai o se soʻotaga sosoʻo (eg, maualalo aʻoga aʻoga) "faʻasaoloto" se tagata mo faʻamaoni, aofia ai ma amioga feusuai lamatia [18]. O isi mea e faigofie ona maua ai avanoa mo feusuaiga ma e fesoʻotaʻi ma lamatiaga tau feusuaiga, pei o i latou i se mafutaga faʻafeusuaiga [15, 19]. E ui o nei isi mea na fesoʻotaʻi ma lamatiaga tau feusuaiga, o loʻo faʻaalia e ni suʻesuʻega le faʻatonutonuina o nei taua taua, ae tasi lava le mea taua, e malosi o latou faiā ma amioga mataʻutia e feusuaʻi - o mea e feusuaʻi i le ala o faasalalauga, poʻo feusuaʻiga mataga (SEM) [20-22]. Strasburger et al. [23] faaiʻuga feusuaʻiga i faʻasalalauga o se mea taua tele e aʻafia ai tamaiti ma talavou i amioga faʻafeusuaiga, uiga, ma talitonuga. Wright [24] taʻutaʻua le faʻaalia i SEM faia e ono sili atu ona suia tagata ma faʻatuina le faʻataʻitaʻiga o uiga feusuaʻi, lea e fesoʻotaʻi tele ma lamatiaga tau feusuaʻiga mulimuli ane i le olaga. O isi suʻesuʻega na faʻaalia ai le faʻaalia o le SEM e fesoʻotaʻi ma lamatiaga tau feusuaʻiga ona e suia uiga o tagata vaʻai i feusuaʻiga ma fafine [25-26]. O le mea lea, o se tasi suʻesuʻega na finau, e ui o aʻafiaga o feusuaiga i totonu o faʻasalalau mafai ona maaleale, e taua tele le pulea ma fuaina [27]. O lona uiga, SEM atonu e taua pe a malamalama i lamatiaga tau feusuaiga.

E ui lava o le faʻaalia i SEM e ono faʻapogai ai le tagata i lamatiaga tau feusuaʻiga i le lumanaʻi, ae sili ai i talavou mo mafuaʻaga e tolu. Muamua, SEM e le gata taatele, ae e faʻaosofia foʻi i taimi o talavou [28-30]. Mo se faʻataʻitaʻiga, Owens et al. [29] finau le faʻasolosolo o ponokalafi ua "faʻaosofia le agaifanua a le autalavou ma le tuputupu aʻe o talavou i auala e le masani ai ma eseese." Lua, o talavou ua i ai i le masani ona faʻaaogaina SEM a [31-32] ma maitau ai tala faʻasalalau o mea moni [32]. Ma le isi, talavou e aʻafia i le auala latou te fegalegaleai ai (e pei, faʻaaoga ma malamalama) le aufaasālalau ma e masani ona faʻatagaina le aufaʻasalalau e faʻatosinaina ma faʻamatala mai a latou feusuaiga, alofa, ma mafutaga [33]. Ma le mea mulimuli, i le tele o atiaʻe atunuʻu, o le faʻaaogaina o le SEM e malosi ma faʻamalosia tulafono, lea e sili atu ona tosina i talavou ona o le "fualaʻau faʻasaina" aafiaga [34].

O manatu o loʻo taʻua i luga o loʻo taua ai e faapea o talavou ma talavou matutua o loʻo faʻaaogaina le SEM ma e faʻapagofie ile SEM. Peitai, pe a fai o le mea a SEM e le "afaina", o le faʻaalia i le SEM e ono le oʻo i ni tulaga leaga. Mo se faʻataʻitaʻiga, o nisi ua finau mai o le SEM e saunia aʻoaʻoga tau feusuaiga [35-36] ma faʻateleina le kenera uiga faʻaituau [37]. Ae paga lea, o le suʻesuʻega na faʻaalia mai o le anotusi o le SEM e sili atu ona faʻaalia ai le faʻamalieina o amioga feusuaʻi ma e matua itiiti lava pe leai foʻi se faʻalogo i ni mea leaga e ono tutupu mai.38], faʻaleagaina fafine ma "aloese mai le mafana ma le faʻamamafaina" (i.984) [39], ma momoli atu se faʻalavelave tele feusuaiga [24]. O lona uiga, o le tele o suʻesuʻega muamua na faʻaalia ai o le faʻaalia i le SEM ao talavou e faʻatatau i le amataga o feusuaʻiga.40-41], le talafeagai le faʻaaoga mo kondom / le saogalemu le feusuaʻi [20, 25], ma toʻatele feusuaʻiga [42-43]. Peitaʻi, o le "manatu" leaga o le SEM o le faʻailoaina ma le lamatia o amioga faʻataʻitaʻi, e leʻi iloga ona mauaina i isi suʻesuʻega.44-48]. Mo se faʻataʻitaʻiga, o se suʻesuʻega lata mai na iloa ai o le faʻaaliga SEM e le tutusa ma le amataga o le feusuaʻi amata [48] toʻatele ni ulugaliʻi, (sili atu nai lo le lua itupa)44].

E ui lava i faʻataʻitaʻiga fesuisuiai ma eseʻesega eseʻesega, o faʻafefiloiga faʻaiuga e mafai foʻi ona o soʻona tuuʻesea faʻaituau ma / poʻo le tagata lava ia-filifilia faʻaituau (o lona uiga, talavou feusuaʻi malosi e sili atu ona vaʻaia tulaga feusuai i le ala o faasalalauga) e taofia ai i tatou mai le iloaina o le taua sootaga i le va SEM faʻaali ma mulimuli ane lamatia amioga feusuai [49-51]. E pei ona finau ia Tolman ma McClelland [51], "O aʻafiaga o le vaʻaia o feusuaʻiga o loʻo afaina i se luʻi" moa poʻo fuamoa "; o lona uiga, pe o talavou o loʻo tuʻufaʻatasia matele e tele na faʻaogaina SEM poʻo talavou foi ona avea ma feusuaiga malosi ona o le SEM faʻalaeʻetia. O le faʻaaogaina o faʻataʻitaʻiga e le faʻataʻitaʻi (RCTs), le "tulaga auro", e ono le talafeagai ona o loia (pei o le tuʻuina atu o mea tau feusuaiga i fanau laiti) ma amio saʻo (e pei o le tuuina atu o tagata i tulaga e ono afaina ai le soifua maloloina) mataupu. Ole isi auala masani e fai ai se filifiliga mo oe lava ile auala e fetaui ai. Tolu suʻesuʻega muamua sa faʻaaogaina le tutusa le faʻatusatusaga ma sa faʻaalia uma na aliali mai ole SEM e le fesoʻotaʻi ma le amataga o feusuaʻiga.46-47, 49]. Peitaʻi, e ono mafai e le fuainumera ona 'aveʻesea' eseʻese o mea e maitauina (faʻatusatusa i le matauina o uiga) ae faʻatapulaʻaina ile faʻatatauina o mea e le mafai ona vaʻaia. O se tasi auala e faʻasaʻoina ai le faʻatapulaʻaina o le faʻaaogaina o faʻamaumauga a le auiliiliga e fuafua ai le soʻotaga, a o aofia ai se meafaigaluega faʻaoga (IV), o se auala e latalata i le lata mai o le RCT. Iʻuga, a faʻaaogaina tatau [52], le auala IV e maua ai se auala e iloa ai se togafitiga togafitiga mai le matauina o faʻamatalaga (ie, o le aʻafia sootaga).

E le gata i metotia tapulaʻa, pe o le faʻaalia i auala eseese o le SEM o le a oʻo atu ai i se maualuga maualuga o faʻaletonu amioga feusuai e leʻi mauaina se tele o suʻesuʻega gauai. O le tele o suʻesuʻega ua mavae na taulai atu ai i nisi o ituaiga o feusuaʻiga faʻaupuga (e pei o ata tifaga X-SEM poʻo 'upega tafaʻilagi SEM) [44-48] ma nisi aʻafiaga (pei o le amataga o feusuaʻiga ma toʻalua feusuaʻiga). I la matou iloa, naʻo le tasi suʻesuʻega muamua na suʻesuʻeina le aʻafiaga o le faʻaalia o ni mea tau feusuaʻiga ma iloa ai o le faʻaalia i mea eseese a le SEM e fesoʻotaʻi lelei ma le ono mafai ona faia o feusuaʻiga ma vave feusuaʻi [.31]. Tuuina atu le fefiloi iʻuga o le fegalegaleaiga i le SEM faʻaalia ma mulimuli ane lamatia amioga feusuai ma naʻo le tasi suʻesuʻega na maua ai se sili atu suʻesuʻeina o aʻafiaga o le tele-auala SEM faʻaalia i lamatiaga tau feusuaiga lamatia, suʻesuʻe atili e faʻamaonia tapulaʻa metotia ma i le tutusa taimi manatu multi-modality SEM faʻaalia ma ese lamatiaga tau feusuaiga faʻamaoniaina.

Ma le mea mulimuli, o le tele o suʻesuʻega muamua na faʻalagolago i faʻataʻitaʻiga i Sisifo (e pei o Amerika, Peretania, ma Europa). SEM faʻaali ma lona va feagai ai ma amioga mataʻutia tau feusuaʻiga i sosaiete sili atu ona faʻasao (e pei o atunuʻu o Asia) na suʻesuʻeina lelei. Mai tusitusiga o loʻo iai nei, o le a foliga mai o le SEM faʻailoaina ma le lamatia o amioga faʻafeusuaiga e matua ese lava i aganuu Asia nai lo atunuʻu i Sisifo. Mo se faʻataʻitaʻiga, o suʻesuʻega mai nisi o atunuʻu o Sasaʻe Sasaʻe na faʻaalia mai ai o le SEM faʻaalia le maualuga o tamaiti talavou ma talavou matutua e tusa ma le 50%: 4.5-57% i Saina [53], 40–43% i Taiuani [54] ma Korea [55], ma le 9-53% i Hong Kong [56]; faʻatusatusa i ai, suʻesuʻega mai sosaiete i Sisifo, e aofia ai le Iunaite Setete [57], Egelani [58], Sweden [59], Siamani [60], ma Ausetalia [61] masani ona lipotia lipoti faʻatulagaina o 80% pe maualuga. I se tulaga faʻapena, o le faʻaogaina o le amataga o sauaga o feusuaʻiga o se faʻataʻitaʻiga, o le aofaʻi o talavou na faia feusuaʻiga i tausaga talavou (o lona uiga, or 16 pe ≦ 14) e masani lava ona maualuga atu i le itu i Sisifo nai lo Asia.62-64]. Ile tulaga o nei eseʻesega, o le toe faia o faʻaiuga mai Sisifo i le sili atu ona faʻasao le itu i Sasaʻe e taua. Velezmoro ma uo [65] finau mai o le suʻesuʻeina o ni lagona feusuaʻi i tulaga eseese faaleaganuu e faʻamalamalamaina ai le tele o mea e tutusa ai ma eseʻesega o lea lava mea e tasi i luga o aganuu. E le gata i lea, o nisi o atunuʻu o Asia o loʻo mafatia i le tele o faʻamaʻi o le STI, pei o le faʻatupulaia o le maualuga o le faʻamaʻi o le HIV i tupulaga talavou i Saina [53, 66] ma Korea i Saute [67] ma o HIV uma ma isi STI (pei o le gonorrhea) o loʻo maualuga le maualuga i talavou ma talavou matutua (11-29) i Taiwan [8]. E ui o nai suʻesuʻega na faia ma maua ai foʻi tali tutusa, ae o nei suʻesuʻega na tigaina foʻi mai i faʻatapulaʻa na taʻua i luga [68, 53-54].

Le suʻesuʻega nei

Lenei suʻesuʻega na faʻaaogaina le IV fuafuaina ma se faʻamoemoe o le aufaʻaaoga e faʻamatalaina le fesoʻotaʻiga i le va o le SEM i le amataga o le talavou ma le lamatia o amioga faʻafeusuaiga i le tupu mai o tagata matua. Sa matou suesueina foi le tele o auala a le SEM (e pei o, Initaneti ma ata tifaga) i luga o amioga feusuaʻi lamatia. O suʻesuʻega uma sa faia e ala i se faʻataʻitaʻiga mai Taiwan, o le sosaiete sili atu ona puipuia. o lona uiga, feʻau-vaʻaiga tutusa ma eseesega mafai ona iloa [65]. Matou te manatu o le SEM faʻaalia e fesoʻotaʻi ma mulimuli ane lamatia amioga feusuai, ma o le mafutaga o le a sili atu le malosi pe a faʻaaogaina e le au talavou le sili atu SEM auala. I le faʻaiuga, peʻa faʻapea o tama ma teineiti latou te iloa le atinaʻe faʻaletino e ese le auala [69] e fegalegaleai faʻapitoa foi e faatatau i amioga tau feusuaiga [70], faʻaopopo atu i le aʻafiaga autu, sa matou vavaeina foi e le itupa e suʻesuʻeina ni eseʻesega i le sootaga i le va o SEM faʻalautele ma amioga faʻafeusuaiga i tamaloloa ma fafine.

Mea ma metotia

Auai ma suʻesuʻe mamanu

Na maua mai faʻamatalaga mai le Taiwan Youth Project (TYP), o se vaega o suʻesuʻega a tamaiti aoga maualuluga mai lua taulaga (New Taipei City ma Taipei) ma le tasi itumalo (Yi-Lan County) i matu o Taiwan lea na amatalia i le 2000. I aʻoga filifilia uma, e lua vasega na filifilia faʻapitoa mo vasega taʻitasi (7th vasega (J1) ma 9th vasega (J3)), ma sa faʻauʻuina tamaiti uma o le vasega i vasega taʻitasi. O i latou na auai i le amataga na mulimulitaʻi i tausaga taʻitasi seʻia oʻo mai i le 2009 (galu 9), e ui o nisi galu e leʻo le tasi le va. I le 2011, na faia e le vaega suʻesuʻe le galu 10, ma talu mai lena taimi na maeʻa le lua toe tulitatao tolu tausaga vavae ese (galu 11 i le 2014 ma galu 12 i le 2017). O lenei suʻesuʻega na iloiloina le vaega ole J1 (7th faʻavasega) faʻamatalaga mai le galu 1 (laina faʻavae; uiga tausaga = 13.3 (SD = .49)) e galu 10 (uiga tausaga = 24.3 (SD = .47)).

Lenei suʻesuʻega na iloiloina le J1 kohort (7th faʻavasega) faʻamaumauga mai le galu 1 (laina faʻavae; uiga tausaga = 13.3 (SD = .49)) i galu 10 (uiga tausaga = 24.3 (SD = .47)). E tusa ma le afa o le faʻataʻitaʻiga o le tane (51%). O le tele o faʻataʻitaʻiga mo le suʻesuʻeina o le uluaʻi feusuaiga ma le le saogalemuina o feusuaʻiga o 2,054, ae mo le tele o feusuaʻiga, o 1,477. O le eseʻesega i faʻataʻitaʻiga tele e mafua mai i eseʻese e le tali mai fua faatatau. O lenei mataʻitusi ole faataʻitaʻiga tele na tupu ona ua sili le umi ole va ole galu (o lona uiga, ole lua ma le afa tausaga ile va ole galu 9 ma le 10) pe a faatusatusa i galu ua mavae. Ole faʻavae ole faʻavae (wave 1) ma le wave 2 data (ie, SEM faʻaali) na faʻavae i luga o tamaiti talavou i totonu o le vasega a latou lava lipoti; o lona faʻatusatusaga, o se suʻesuʻega a matua e faʻaaoga mo le aʻoaʻoga a matua ma le tupemaua a le aiga, na faia i le faʻatalanoaga ile fale. Mo isi galu o a tatou mataupu (galu 8, 9, ma 10), i totonu o le fale faʻatalatalanoa na faia e ao uma a faʻamatalaga. I le amataga (galu 1), o talavou uma na malilie e auai na tuʻufofoga. Mo i latou na auai i nei talavou, o se tasi o latou matua matua poo ni faʻaletulafono na saunia faʻataga maliega. I se faʻaopoopoga, na valaʻauina foʻi latou e auai i lenei suʻesuʻega, ma e tusa ma le 97% o latou na auai. O le suesuega o loʻo iai nei na faʻamaonia mai e le komiti suʻesuʻega lotoifale i le National Yang Ming University (YM108005E) lea sa avea ai le uluaʻi tusitala ma sui o le faiaʻoga.

Fua

Feusuaʻiga faʻasalalauga faʻaalia (galu 2)

O lenei fesuiaʻiga sa fuaina i le galu 2 (uiga tausaga = 14.3) faʻaaogaina se tasi fesili: "Ua e vaʻai i se tasi o nei tagata matua naʻo pe faʻatapulaʻaina (R-faʻapitoa) ala faʻasalalau?" Na tuʻuina atu ia i latou se lisi o auala e ono ala o faasalalauga: uepisaite, mekasini, tusi faʻasao, tala, ata tifaga, ma isi. E ui o le “matua-naʻo” ma le “R-rating ala o faasalalauga” e le o se mea tau feusuaiga i le tele o sosaiete, o upu o le fesili i le Mandarin (Xian Zni Ji) o le a malamalama i ai le sosaiete Taiwan e faatatau i feusuaiga faʻaalia mea (faʻataʻitaʻiga, feusuaiga ma le lalagaina). O le mea lea, ua aoina mai ai lenei mea mea fuafuaina SEM anotusi. O aitema e fesoʻotaʻi ma le SEM faʻailoaina ma amioga faʻaletonu na maitauina; o lona uiga, o tagata auai e ono le naunau e lipoti. Ina ia aloese mai lenei, o suʻesuʻega uma TYP na o latou lava lipotia ma sa faʻamaeʻaina i le potu aʻoga o tamaiti aʻoga lea e na o tamaiti aʻoga ma tagata fai suʻesuʻe. Sa faamatala atu e le fesoasoani fesoasoani i tamaiti aʻoga, e leai lava seisi i le va o tagata suʻesuʻe latou te vaʻaia le aano o a latou suʻesuʻega ma e le iloa uma suʻesuʻega. Lua suiga na fausiaina e pueina SEM faʻaaliga: tele-auala faʻaalia ma soʻo-faʻaalia. Mo le muamua, matou faitau le numera o auala e faʻailoa atu tamaiti aʻoga, o lea le fuainumera amata mai 0 (leai faʻaaliga) i 6 (faʻaaoga uma ono metotia). Mo le mea mulimuli, o tagata auai na vaevaeina i SEM faʻaaliga (1) ma le le faʻaalia (0).

Lamatiaga tau feusuaiga (wave 8-wave 10)

O lenei suiga e aofia ai amioga e tolu: amataga o feusuaiga, le puipuia le feusuaiga, ma tele paaga feusuai. Amataga muamua le feusuaiga sa fuaina i le galu 8 (uiga tausaga = 20.3). O tagata uma na auai sa fesiligia e lipoti lona matua o le muamua feusuaʻiga. E leʻi maua se tusifaʻatatau i le talitonuga poʻo le a le matua e avea ai ma amataga o le amataga.71], 16 tausaga pe matua foi [72-73], pe tusa lava pe 17/18 tausaga pe laititi [74]. Fuafua i le tausaga sa faʻaaogaina, o le pasene o tagata amata amataina mai le 17% [72] i le 44% [73]. I le suʻesuʻega nei, o 17 tausaga le matua pe laʻititi sa faʻaaogaina o le tipi, e mafua ai le pasene e tusa ma le 11.9% (n = 245) o le faʻataʻitaʻiga ua faʻavasegaina o tagata muamua amataina. O lenei vavaeeseina e taua tele i le gagana Taiwan ona e lua mafuaʻaga. Muamua, o le 18 tausaga ua taʻua faaletulafono o se tagata matua. E le gata i lea, o le taumafanafana o le 18 tausaga o le tumutumu o vaitau lea na leiloa ai e le autalavou a latou taupou aua na latou faauu mai le aoga maualuga ma ua sauni e ulufale i le kolisi, lea e maua foi i Korea i Saute lea e tutusa faiga aʻoga ma aganuu [75]. Lua, o le pasene o lenei tipi ese e latalata i sui faʻataʻitaʻi mai tamaiti aoga maualuga (10th-12th vasega), lea na faʻaalia ai e tusa ma le 13% o tamaiti aʻoga maualuga ua uma ona faia feusuaʻiga [76].

Le saogalemu le feusuaiga na iloiloina i le galu 8 ma se fesili i le kondom faʻaaoga i le taimi o feusuaʻiga (ie, "E te faʻaaogaina kondom pe ae faia i feusuaʻiga?"). O tali tali e aofia ai le “leai se poto masani,” “ia faʻaaogaina se condom i taimi uma," "i nisi taimi faʻaaoga le condom," ma le "aua le faʻaogaina se condom i le tele o taimi." O tagata na filifilia le lua tali mulimuli na manatu e faataitai i feusuaʻiga le saogalemu. E ui lava e ono eseese le faiga faʻapitoa mai faiga masani masani (faʻataʻitaʻiga, faʻaoga kondom mo faʻatasaniga lata mai o feusuaʻiga), na puʻeina ai le masani ai tagata masani. O le mea lea, na maua ai faʻamatalaga e uiga i le faʻaaogaina kondom nai lo naʻo lata mai faʻaaogaina pe faʻaaoga i se tulaga patino. I lea, na puʻeina ai le uiga "moni" o le le puipuia le feusuaiga. Faavae i lenei fua faatatau, o le pasene o le le puipuia feusuaiga masani o le 18%.

I le taimi mulimuli, i le wave 10 (uiga tausaga = 24.3), na fesiligia tagata auai mo lo latou olaga atoa numera o feusuaʻiga paaga. Na faʻaaoga lea e iloa ai tele paaga feusuai. O fuainumera amata mai le 0 (leai se tulaga tau feusuaiga) i le 25 (uiga = 1.76; SD = 2.46). E ui o le fuainumera o tulaga lamatia tau amioga e ono aofia ai tele feusuaiga amioga, o amioga uma na iloiloina e masani lava faʻateleina le aʻafia o tagata e ono maua mai faʻamaʻi STIs. E pei o lea, o lenei suʻesuʻega faʻaaogaina le amataga o feusuaʻiga, le saogalemu le feusuaʻiga, ma le tele o feusuaʻiga paaga o ni ituaiga se tolu o lamatiaga tau feusuaiga. O le tasi suʻesuʻega muamua sa faʻaaogaina nei amioga e tolu [1] ma isi sa faʻaaoga le lua o nei mea e tolu o le fua lea o amioga lamatia tau feusuaiga [48]. E le gata i lea, o le amataga o feusuaʻiga amata ma tele feusuaʻiga paaga na fesoʻotaʻi i le maualuga o le ono mafai o le le saogalemu feusuaʻiga ma faʻaititia o STIs [77-78]. E ui o le matou fua atonu e le maeʻa, e aofia ai le taua tele o amioga tau feusuaiga na iloiloina i suesuega muamua.

Tausaga taua (galu 1)

O le taimi ole Pubertal na iloiloina i le wave 1 (uiga tausaga = 13.3) e ala ia te ia lava. Mo teineiti, e fa lava mea na lipotia mai le Pubertal Development Scale (PDS) sa faʻaaogaina [79]: tuputupu ae lauulu o le lauulu, suia o le paʻu, tausaga o le manarche, ma tuputupu ae vave (α = .40). O tali tali na amata mai le 1 (e leʻi amataina) i le 4 (maeʻa atiaʻe). Sa faʻavasega teine ​​i ni vaega se tolu o taimi e fua ai i luga i le taimi e tasiSD) mai le uiga PDS sikoa: (1) vave (1) SD i luga le o lona uiga), (2) tuai (1) SD lalo ifo o le uiga), ma (3) i le taimi. Mo tama, sa matou faʻaaogaina foʻi aitema mai le PDS: suia o leo, alualu i luga o lauulu, fauga 'ava, suia o le paʻu, ma le tuputupu aʻe vave (α = .68). O tali ma polokalame faʻavae e tutusa lelei ma tamaiti. O le vaega faʻavasega sa faʻaaogaina i suʻesuʻega muamua [80-81] faʻamaonia foi le faʻamaonia ma le lelei o le PDS [82]. O le PDS ua faʻaalia e faʻaalia se saunia lelei o le matua ma ia puʻeina le faʻapitoa ma agafesootai vaega o le tuputupu ae pubertal [83]. Peitaʻi, aʻo faʻamaufaʻailogaina lea faiga i suʻesuʻega ua teʻa, atonu e le mafai ona puʻeina se manatu faʻapena pe a faʻaaoga faʻa-aganuu. Lua suʻesuʻega tuʻusaʻo atonu latou te faʻailoaina lenei popolega Muamua, ua faʻaalia e tusitusiga, o taimi amata o le talavou e fesoʻotaʻi ma mea leaga ma le faʻanoanoaga [84-85], ma e lua suʻesuʻega na faʻaaogaina lea lava faʻamaumauga e pei ona faʻaalia ai e lenei suʻesuʻega lenei sootaga [80, 86]. Lua, o le faasoasoaina o le tausaga o le manarche mai se sui a le atunuʻu faʻataʻitaʻiga o talavou Taiwanese sa tali tutusa lava ma le faʻaaliga o loʻo i ai nei (faʻaaliga a le atunuʻu: 82.8% muamua pe i le 7th vasega; suesuega i le taimi nei: 88% muamua pe i le 7th vasega) [87]. I le aotelega, o le PDS saunia ai se talafeagai talafeagai o le tuputupu ae pubertal i Taiwan. I suʻesuʻega mulimuli ane, o fesuiaiga i togi PDS na faʻaaogaina e fausia ai le IV.

Pulea suiga (galu 1 ma galu 2)

O le suesuega o loʻo i lalo ua faʻatautaia mo le tele o tagata faʻafitauli lelei: itupa88], tulaga tau aʻoaʻi, tulaga faale-tina [89], masina o tupe maua a le aiga [90], aiga aʻi [91], fuainumera o tuagane, iai o uso matutua [92], puleaina matua [93], aiga faʻatasi [94] aʻoaʻoga [95], lava-faʻalelei le soifua maloloina [96], faʻafitauli faʻafitauli [97], faʻafeagaiga mafutaga [98], ma aʻoga tulaga lelei [99]. O fesuiaʻiga taʻitasi ua maua o loʻo fesoʻotaʻi ai pe o le talavou matua o feusuaiga poʻo SEM ma le lamatia ai amioga faʻafeusuaiga. Mo se faʻataʻitaʻiga, o aiga e fesoʻotaʻi (eg, pule a matua ma le faʻatulagaina) na maua ai le ono iai o le aiga ma matua e masani ona faia se sao taua i le aafia ai o amioga le faʻaalia o le tupulaga (o lea, SEM faʻaalia ma lamatiaga tau feusuaiga). E faʻapena foi, pei ona taʻua i luga, o faʻafitauli i luga ole laiga e mafai ona faʻaitiitia ai amioga le masani a talavou, e pei o le SEM faʻaaoga ma le lamatia ai amioga o feusuaiga. E le gata i lea, o manatu o agafesootai aʻoaʻoina e ono finauina o le tei ma le tupulaga faʻaalia uiga taua o latou matafaioi i le faʻaitiitia i le taimi o le talavou ma le tupu aʻe o le matua [100]; o lona uiga, matou te pule mo le numera o uso. O isi mea (eg, aʻoga) mafai ona fausia se siosiomaga e maua e talavou le tele o faʻaalia e ono mulimuli ane aafia ai a latou amio (eg, aʻoaʻoga feusuaʻiga). O vaega eseese na iloiloina i le galu 1 poʻo le 2. Talavou itupa na faʻailoga o se aliʻi (1) poʻo le fafine (0). Lua mea matua ma aʻoaʻoga a tina tulaga na maua mai i suʻesuʻega a matua i le wave 1 ma sa sikoa i vaega e tolu: maualalo ifo mai le aʻoga maualuga, aoga maualuga, ma le kolisi laiti pe sili atu. I auiliiliga uma mulimuli ane, e lua ituaiga fesuiaʻiga na faʻaaogaina ma "lalo ifo o le aʻoga maualuga" o le vaega faʻasino. Tupe maua a le aiga, fuaina i le galu 1 mai le suʻesuʻega a matua, sa vaevaeina i ni vaega se lima (faʻavae i luga o le tala fou a Taiwan): i lalo ifo o le 30,000, 30,000-50,000, 50,001-100,000, 100,001-150,000, ma sili atu i le 150,000. E faʻapena foi ona faʻatinoina ni ituaiga o ituaiga e fa i lalo ifo o le 30,000 e faʻasino i le vaega faʻasino. Aiga le magafagafa o se dichotomized fesuiaiga ma le le lelei o le vaega faʻasino, na faavae i luga o le wave 2 self-report. O tulaga uma lava o uso laiti na faavae ile luga o le tagata lava ia-lipoti ile wave 1 ma aofia ai le aofaʻi o tuagane o tagata auai ma tagata taʻitasi o loʻo fananau mai. Mai ia faʻamatalaga, na matou fausia ai numera o nai ona tei ma luma o uso matutua. O le mea mulimuli na aofia ai vaega e tolu: naʻo tamaiti, ioe, ma leai (vaega faʻasino). Pulea matua na faʻavae i luga o le aotelega o mea 5-dichotomized na fesiligia le au talavou pe o latou matua faʻatautaia lima gaioiga i aso uma (eg, taimi faʻaaoga telefoni ma taimi TV). Maualuga maualuga faʻailoga faʻaalia sili atu matua pulea. Aiga faʻatasi sa faia i luga o le aotelega o ono aitema na pueina fefaʻasoaaʻi aiga fesoasoani ma lagona faʻapitoa (eg, "pe a ou i lalo, mafai ona ou maua le mafanafana mai loʻu aiga"). O mea taitasi sa faʻavae i luga o le 4-point Likert fua (ie, "matua le malilie" i le "matua malilie"). Maualuga maualuga faʻamaonia maualuga aiga aiga. Faʻataʻitaʻiga a le tamaʻitaʻi na iloiloina i le fesili, "O le a lau vasega vasega o lenei kuata?" Tali vaega o 1 (luga 5), ​​2 (6–10), 3 (11–20), ma 4 (luga 21). Soifua maloloina na faʻavae i luga o le tagata lava ia-soifua maloloina faʻaaogaina lima tali vaega. Na matou faʻavasegaina tagata taʻitoʻatasi i ni vaega se tolu: leaga / matua leaga (faʻasino vaega), talafeagai, ma lelei / sili ona lelei. Faʻafitauli faʻafitauli o se aotelega i luga o le 7-aitema lagona faʻanoanoa tulaga (e pei o, "Ou te lagona le atuatuvale"), lea na vaʻaia mai le Symptom Checklist-90-Revised (SCL-90-R) [101]. O mea taitasi sa faʻavae i luga o le 5-manatu fua (ie, leai (0) i le ioe ma matua ogaoga (4)). Aotelega i luga o aitema e fitu na faʻaaoga e fuafua ai se aofaʻi atoa. Tafaoga faamasani aafiaga na faavae i luga o se tasi mea, lea na fesiligia ai le au talavou pe i ai se tama / teineitiiti. I le faʻaiuga, na le mataituina faʻafitauli i totonu o aʻoga na pulea mo le aofia ai aoga tulaga aoga i suʻesuʻega mulimuli ane (faʻamatalaga faʻamatalaga mo uma fesuiaʻiga e mafai ona maua i totonu Laulau 1).

ata vali

Laulau 1. Faʻamatala faʻamatalaga mo uma fesuiaʻi.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0230242.t001

Suʻega faʻamaumauga

Ole laina lamatia laina (LPM) faʻavae i luga o le masani laʻititi sikuea metotia (OLS) sa faʻaaogaina e fuafua ai le faʻaogaina o aʻafiaga o le SEM faʻaalia (soʻo se taimi-faʻaalia ma faʻalautele faʻalautele mata) i le taimi o le talavou muamua i tolu lamatiaga tau feusuaiga. A o le tauaofiaga mo o matou taunuʻuga ono mafai ona faʻaaogaina le logit / probit faʻataʻitaʻiga mo le dichotomized (o lona uiga, feusuaʻiga amata ma le le saogalemuina feusuaʻiga) ma Poisson mo numera fesuiaʻi (o lona uiga, tele feusuaʻiga paaga), sa matou faʻaaogaina OLS mo le tele o mafuaʻaga. Muamua, Hellevik [102] faʻaalia mai e latalata ile LPM le faʻataʻitaʻiga o loʻo i totonu o le tele o talosaga ae o loʻo i ai le lelei o ana paʻaga e faigofie ona faʻamatala. Lua, o le faʻaogaina sili o faʻavae i totonu o le pepa o le lua-vaega laititi sikuea (2SLS) faʻaogaina metotia fesuiaʻi, o se laina linier. O le mea lea, o le regression analysis faʻaaogaina laina regression faʻataʻitaʻiga poʻo laina faʻataʻitaʻi faʻalitonu mo le faigofie o faʻatusatusaga ma manatu e faʻailoa ai le uiga o faʻasologa. A o tele covariates pulea mo, o le fuafuaina aafiaga e ono faʻaituau ona o unbserve confounding variables. O le mea lea, ina ia maua ai se faifai pea, le faʻaituau faatatauina o le aafiaga SEM i faʻalavelave amioga feusuai i le va o talavou, le auala 2SLS ma le taimi o le talavou a o faʻaaoga IV.

Fesuiaiga ile taimi talavou mo le tutusa vaega (matua 1i ma le pubertal2iE faʻaaogaina i le mea faigaluega e faʻaalu ai le SEM (ywk,i) i le vaega muamua, ma faʻatonutonu o uiga taʻitasi (Xi) ma lau aoga tulaga lua aoga tumau (ai0): (1) lea ywk,i o le faalagolago ia tele-modality SEM faʻaali ma SEM faʻaali, faʻatulagaina; le vaitaimi vi o le sese le faaupuga. E tatau ona lelei le fegalegaleaiga i le va o le taimi a le tagata matutua ma le faʻaaliga SEM. A F suʻega soofaatasi e faʻaaogaina mo le suʻesuʻega o le talitonuga o le faʻasologa i luga o mea fai musika (ie, taimi o le pubertal) e leai uma. Pe a o faatasi F-e faʻatusatusaina sili atu i le 10, ona fesoʻotaʻi malosi lea o mea faigaluega ma le SEM.

O le tulaga lua-tulaga faʻatusatusaina faʻatatau le aafiaga o le faʻaalia SEM i le amataga o le talavou i le lamatia amioga feusuai (ylamatia tau feusuaiga) i le tulai mai o le matua matua: (2) lea ylamatia tau feusuaiga e lamatia le faʻafeusuaiga mo le vave faia o feusuaʻiga, le saogalemu le feusuaʻiga, ma le numera o feusuaʻiga, i latou; tagata uiga taʻitasi (Xi) ma lau aoga tulaga lua aoga tumau (ai0) e tutusa ma i latou i Fesili (1) ma le endogenous fesuisuiai i le (2O le SEM faʻaalia (ywk,i). O le a matou vaevaeina eseese aafiaga o le SEM-vaʻaiga ma le tele-auala SEM faʻailoaina i lamatiaga tau feusuaiga (uma muamua tulaga auiliiliga e mafai ona maua i S1 Faaopoopoga).

Taimi o le Pubertal sa setiina e pei o le IV, a o faʻataunuʻuina le lua manaʻoga autu o le IVs aoga: talafeagai ma exogeneity [103]. O le muamua e manaʻomia le IV e fesoʻotaʻi malosi i le togafitiga (o lona uiga, SEM faʻaalia). O le matua matua e iloga i le siitiaina o le hormone, ma ni suʻesuʻega na faʻaalia mai o le SEM lea e faʻailoaina tele i talavou. O le mea lea, o tagata na aafia i le amataga o le talavou matua, e tele ina faʻaalia le SEM nai lo isi tagata, ma ua lagolagoina lea e le tele o suʻesuʻega [104-105]. O lenei manaʻoga e mafai foʻi ona faʻamaonia fuainumera mai le F-mataʻavale (F > 10) i le vaega muamua o le 2SLS [106]. O le Exogeneity, i le isi itu, e manaʻomia e le IV le fesoʻotaʻi ma le mea sese i le faʻatulagaina o le regression. Muamua, faʻalautele atinae o se faʻasolosolo gaioiga e toetoe o tagata uma e oʻo i ai. O lenei atinaʻe e aʻafia i genes ma le siʻosiʻomaga, lea e leai se faʻatonutonu a tagata taitoatasi [107]. Mo se faʻataʻitaʻiga, o masaga suʻesuʻe na faʻaalia mai e tusa o le 50-80% o fesuiaʻiga o taimi e mafua ai le mafuaʻaga ona o le mafuaʻaga ona o le mea o loʻo totoe e mafua ai se108-109]. Mo le mea mulimuli, pei ona faʻaalia i le koluma mulimuli ma le pito i lalo o Laulau 1, e suʻesuʻe e le pepa le fesoʻotaʻiga i le va o le taimi o le pubertal ma socioeconomic punaoa ae le i maua ai se fesoʻotaʻiga taua i le va o le taimi o le pubertal ma nisi o mataʻupu socioeconomic e mataituina (e pei o le matua tulaga o aʻoga ma aiga tupe maua i masina taʻitasi). I se faʻaopopoga, o le tele o siosiomaga mea (pei o le aʻoga ma aiga) sa pulea i le auiliiliga, e ono faʻafitia ai le popolega o se mea le faia. I lea tulaga, o IVs e tatau ona sili atu le le faʻaitinoina ma soʻo se mea e le mataituina e faʻamautu ai lamatiaga tau feusuaiga. E le gata i lea, o le faʻataʻitaʻiga faʻataʻitaʻiga e aofia ai IVs lua (lua dummy variables). Ole faʻataʻitaʻiga sili atu-e iloa ai (J-suʻega) poʻo le suʻega Sargan-Hansen [110] mafai ona tuʻuina mai se faʻatusatusaga o suʻesuʻega pe o auga o togafitiga togafitiga e ogatasi ma le 2SLS fuafuaina.

E ui o se aoga IV mamanu e mafai ona maua ai mafuaʻaga fuafuaina, faʻaleagaina poʻo le leiloa faʻamatalaga e mafai lava faʻaituau nei faatatauina. O lenei suʻesuʻega na faʻaaogaina nisi auala e siaki ai le ono faʻaituau. Muamua, o le matou auiliiliga faʻataʻitaʻiga sa faʻavae i luga oi latou na i ai faʻamatalaga i le taumafaina SEM i le galu 2; sa naʻo le maualuga o faʻamaumauga mo mea uma o isi faʻamatalaga e aofia ai le tele o mea faigaluega (pubertal timing) Laulau 1). O lona uiga, o le leiloa o faʻamatalaga i le itu taumatau e fesuisuiai i le auiliiliga faʻataʻitaʻiga o faʻataʻitaʻiga atonu e le o se mataupu matuia. Lua, o le tuʻufaʻatasia o faʻamaumauga i tulaga lamatia tau feusuaʻiga sa le i lalo ifo: 20% (514 / 2,568) mo le amataga o feusuaʻiga amata ma feusuaʻiga le saʻo ma 42% (1,091 / 2,568) mo le tele o paaga. Tele o loʻo misi faʻamatalaga ona o le ova. Mo i latou e leʻi taliina muamua le lua lamatiaga tau feusuai amioga (o lea, muamua feusuaʻiga ma le le faʻaaogaina le condom), matou tuʻuina atu i aitema taitasi i le siakiina o latou lipoti i luga o le mea lava e tasi i le wave 9 poʻo le wave 10. Peitai, mo le tele o feusuaʻiga , matou toso ifo i latou e le i aumaia se tali. Tolu, matou faatusatusaina le tufatufaina o le imputed le faʻataʻitaʻiga i le uluaʻi faʻataʻitaʻiga i luga o taimi o le puber, SEM faʻaali, ma mea uma feʻaveaʻi (vaʻai Laulau 1). Pei ona iloa, o eseesega o le uiga ma SD i le va o a tatou faʻamaoniga eseese ma le uluaʻi faʻataʻitaʻiga i luga o faʻaaogaina uma na o mea laiti. I le mea mulimuli, o se Heckman filifiliga faʻataʻitaʻiga na faʻaaogaina e vaʻai ai pe o le faʻaletonu e fesoʻotaʻi ma se tulaga lamatia i amioga faʻafeusuaiga. I le faʻataʻitaʻiga, matou te faʻaogaina ni fesuiaʻiga se fa o mea e le aofia ai: ituaiga fale (e pei o, nofo i totonu o se fale tuʻu toʻatasi poʻo se fale mautotogi), alofa i le nofoia o loʻo iai nei, saogalemu tuaoi (e pei o, "E te manatu e saogalemu lou tuaoi?" ), ma le numera o tausaga o loʻo nofo i le tuatusi o iai nei. O iʻuga e mafai ona maua i totonu Laulau 2. Mai le pito i lalo o le Laulau 2, e mafai e se tasi ona mauaina o le Wald suʻega faʻaalia ai o le fesoʻotaʻiga i le va o faʻataʻitaʻiga feeseeseaʻi ma lamatiaga amioga tau feusuaiga e le taua tele i faʻataʻitaʻiga uma (o lona uiga, o le tutusa o faʻailoga e lua e tutoʻatasi le tasi i le isi). I se isi faaupuga, o le tiga e le fesoʻotaʻi ma faʻaiuga o le faia o amioga mataga lamatia. O nei suʻesuʻega faaopoopo na maua ai le mautinoa o le le maua o faʻamatalaga i luga o taunuʻuga e mafai ona faʻalavelave. Ui i lea, o iʻuga faʻatatauina e le faʻaituau ae e faʻalavelave ai ile leiloa o le saʻo ma le mana aua o mea sese masani na sili atu lapoʻa nai lo le faʻatatau i luga o faʻamaumauga atoatoa. O suʻega faʻamaumauga uma na faʻavae i luga o suʻega e lua itu i le heteroskedasticity-malosi le tulaga o faʻaletonu na fetuunai mo le faʻaputuga o vaega i le aoga tulaga lua ma sa faʻaaogaina e faʻaaogaina ai le polokalama Stata (Stata 2; Stata Corp, College Station, TX).

ata vali

Laulau 2. Faʻataʻitaʻiga filifiliga mo fesoʻotaʻiga i le va o le le-misi ma lamatiaga feusuaʻiga iʻuga1.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0230242.t002

i'uga

Fuainumera faʻamatala

E pei ona faʻaalia i Laulau 1, e tusa ma le afa o talavou (50%) na aafia i le SEM i le amataga o le talavou, i le averesi o le tasi tulaga (M = 1.02; SD = 1.37). O le mea e sili ona taatele masani o tusi pese (32.7%) ma e sili ona masani ai o mekasini (9.4%). Aotelega, peitai, o le tulaga masani o tulaga lamatia tau feusuaiga sa maualalo: amataga feusuaʻiga amataga, 11.9%; feusuaʻiga lamatia, 18.1%; o tagata masani feusuaʻiga o feololo pe a ma le 2. O eseesega o itupa na maua i lua mai le tolu tulaga lamatia tau feusuai (le saogalemu le feusuaʻiga ma le numera o feusuaʻiga), ma aliʻi ua sili atu ona aʻafia i nei amioga. I se faaopoopoga, o se taua t-o le suʻega (t = -3.87; p <.01) faʻailoa mai o aliʻi, i le averesi, e tele atu a latou paʻaga feusuaʻi (M = 1.99) nai lo fafine (M = 1.51). E pei ona vaʻaia, o le masani a SEM e masani ai o tusi komi (32.7%), sosoʻo ai ma ata (22.7%). O le mea e ofo ai, naʻo le 18.5% o talavou na faʻaaogaina le Initaneti e matamata ai i le SEM. Na faʻaopopo mai suʻesuʻega, e toʻatele tama na faʻaaoga ituaiga SEM e sili atu nai lo teine, ae tasi le tuusaunoa: teine ​​(22.5%) na tele na faʻaalia i tusi nai lo tama (13.7%). E le gata i lea, o le t-o le suʻega (t = -7.2; p <.01) faʻailoa mai o tama talavou, i le averesi, faʻaaoga sili atu ituaiga o SEM nai lo fafine talavou.

Faʻafeusuaiga faʻasalalauga faʻasalalauga ma lamatiaga amioga tau feusuaiga

O le sailiga faifai pea (vaʻai Fig 1A ma 1B) o lena faʻaalia SEM i le amataga o talavou sa matua fesoʻotaʻi ma lamatiaga feusuaiga amioga i le tuai o talavou (auiliiliga i S2 Faaopoopoga). Aemaise, i Fig 1A ma 1B, o faʻaiʻuga o le 2SLS faʻaalia na faʻaalia mai e faʻatatau i latou paʻuaga, o tamaiti talavou na oʻo i le SEM i le amataga o le talavou, e 31.7% ma 27.4% sili atu ona ono faia le feusuaiga aʻo leʻi 17 tausaga ma faia feusuaʻiga le saʻo. E le gata i lea, o nei talavou sa i ai averesi e tolu pe sili atu paaga feusuaiga i le 24 tausaga. O le aofaʻiga o aafiaga mai faʻataʻitaʻiga 2SLS na o 2.8 i le 5.7 taimi e sili atu nai lo aʻafiaga o OLS.

ata vali
Ata 1. Aafiaga autu mai le OLS ma le 2SLS iʻuga.

(a) O le faʻateleina o le ono amata o feusuaiga muamua ma le le saogalemu feusuaiga, ma le faʻateleina o le numera o feusuaʻiga mai SEM faʻaalia mo uma OLS ma 2SLS faʻaiuga (b) O le faʻateleina o le ono amata o feusuaiga muamua ma le le saogalemu feusuaiga, ma le faateleina o le numera o feusuaiga paaga mo le faʻaopopoina atili o le SEM mo faʻaiuga OLS ma 2SLS.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0230242.g001

E pei ona faʻaalia i Laulau 3, o aafiaga o le tele-auala masani SEM faʻaalia i lamatiaga tau feusuaiga sa malosi foi. O le talavou na 12.3% ma 10.8% e foliga mai na faia se amataga o feusuaʻiga amata ma auai i feusuaʻiga le saʻo, faʻapena, pe a latou vaʻaia tasi poʻo sili atu SEM auala i le amataga o le talavou faʻatusatusa ia i latou e leʻi vaʻaia i se SEM. O le mea sili atu ona popolega o tulaga uma i le taimi o talavou amata, i luga o le averesi, tasi sili atu feusuaiga paaga i le tuai o talavou. Le aafiaga o le tele-auala o SEM e mafai ona malamalama atili i ai e Fig 2 lea matou te faʻataʻitaʻia ai le tele o le ono ono iai o le aafia ai i uluaʻi amioga tau feusuaʻiga ma le le saogalemu le feusuaʻiga ma le tele o feusuaʻiga paaga (i le numera lata mai) i le 1 (uiga), 2 (1 SD), 4 (2 SD), ma 6 (le maualuga) auala. Mai le ata faʻataʻitaʻiga, o aga masani o loʻo faʻaalia manino mai ai o le tele o faʻaaliga e fesoʻotaʻi ma le sili atu ona ono aʻafia o amioga feusuaʻi lamatia ma le tele o numera o feusuaʻiga. O le eseesega na faailoa i le va o le (1 modality) ma le ogaoga (6 metotia). O fua faatatau a le 2SLS e 2.3 i le 3.4 taimi e sili atu nai lo le tulaga o OLS. O iʻuga mai lugā e o gatasi ma suʻesuʻega na muamua iloa e iloa o le faʻaalia o le SEM e fesoʻotaʻi ma tele lamatiaga tau feusuaiga [20, 41-43, 56-57].

ata vali

Faʻatusa 2. O aʻafiaga o le tele-faʻalautele faʻaalia tulaga i luga o le ono ono lamatia ai amioga tau feusuaiga ma feusuaʻiga.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0230242.g002

ata vali

Lisi 3. Aʻafiaga o le tele-auala masani SEM faʻaalia i lamatiaga tau feusuaiga.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0230242.t003

E ui lava o le SEM faʻalautasi na matua fesoʻotaʻi ma mulimuli ane lamatia amioga feusuai, o le auga fuafuaina aʻafiaga mafai ona faʻatapulaʻaina i le lotoifale masani togafitiga togafitiga (LATE) nai lo le averesi aafiaga togafitiga (ATE) [111,), ona o le tau suʻesuʻeina aʻafiaga o le a aoga mo na o le au faʻamalosi (ie, o tamaiti matutua oe na taumafaina SEM), ae le o tagata uma, auai i le taimi nei fuainumera metotia. Ina ia foia lenei faʻafitauli, o faʻataʻitaʻiga na faʻatatauina e ala i le faʻamalosia o se fomaʻi faʻagaioia ina ia mafai ona faʻatinoina le togafitiga o le aoga i tagata uma e auai (eg, o le bivariate Probit faʻataʻitaʻiga mo le taimi e faʻaalia ai faʻaletonu ma le faʻaiʻuina atu o faʻaiʻuga). E pei ona faʻaalia i Laulau 4, o iʻuga na faʻaalia mai o mea uma lava o le SEM faʻaalia i lamatiaga tau feusuaiga tumau taua, e ui lava o le tetele na faʻaititia.

ata vali
Laulau 4. Fuafuaina le faʻatulagaina o fesoʻotaʻiga mo aʻafiaga o le SEM i tulaga lamatia tau feusuaiga1.

https://doi.org/10.1371/journal.pone.0230242.t004

Ina ua maeʻa faʻamaonia le aʻafiaga autu, o lenei suʻesuʻega na auiliiliina atili le aʻafiaga e ala i le faʻavasega e ala i le itupa. E ui o faʻaiuga na tumau tutusa i le tulaga, o le lautele na maualalo mo uma itupa e lua. Mo tama, o iʻuga na tumau pea; o le mea muamua lea, faʻalauaʻitele le SEM ma le tele o faʻatonuga na faʻaalia tama talavou, o le tele o latou ono faia muamua feusuaʻiga ma sili atu feusuaʻiga. I le eseesega, o aʻafiaga mo fafine uma na faʻaititia i tulaga le taua vagana ai le amataga o feusuaiga. O lona uiga, o le vave iloa i le SEM ma le faʻaaliina i isi auala o le SEM, na faʻateleina ai le ono tupu mai o feusuaʻiga ma fafine talavou i Taiwan i matu. Peitai, e tatau i se tasi ona manatua pea o aafiaga uma sa i ai pea i le itu saʻo (ie, mea lelei). I le faʻaititia o le tele o faʻataʻitaʻiga, na faʻaitiitia le maualuga i le maualuga S3 Faaopoopoga).

Talanoaga

E tele suʻesuʻega ua faʻamaumauina e faapea o le vave faʻaalia i le SEM atonu e tele ni aʻafiaga leaga i le atinaʻeina o amioga lamatia tau feusuaiga. O lamatiaga tau feusuaiga e fesoʻotaʻi uma i le tino (e pei o le maʻitaga e le manaʻo ma le STI) ma le mafaufau (e pei o le atuatuvale) faʻafitauli. E le gata i lea, faʻafitauli tau feusuaʻiga e aofia ai amioga faʻafeusuaʻi ma faʻaalia SEM e ono faʻaletonu i isi aganuu; o le mea lea, o le malamalama i ia fegalegaleaiga i sili atu faʻasao aganuu mafai ona maua ai nisi malamalamaaga i lenei mafutaga. I se faʻaopopoga, faʻaalia le siʻitia o STI ma talavou maʻitaga i le tele o atunuʻu o Asia [.53, 66-67] ma le valaau a le WHO e faʻatatau i le lalolagi atoa o talavou matutua le soifua maloloina [112], malamalama i le mafutaga mafai ona faʻamalamalamaina faiga puipuia. O taua taua ia faʻatasi ma isi tapulaʻa o suʻesuʻega muamua (e pei o le faʻatapulaʻaina o fua o le SEM ma le lamatia o feusuaʻiga ma faʻatatau i faʻatonuga), faʻailoa mai ai o le toe suʻesuʻeina o le SEM ma faʻaletonu amioga feusuaʻi ua talafeagai. O le mafuaʻaga o lenei suʻesuʻega o le fausiaina lea o se mataupu malosi mo le fesoʻotaʻiga i le va o le SEM ma faʻaletonu amioga feusuaʻi, ma i le taimi lava e tasi e iloiloina le aʻafiaga o le tele-auala o le faʻaletonu SEM i luga o amioga autu feusuaʻi e tolu. E le gata i lea, o lenei suʻesuʻega na suʻesuʻeina foʻi lenei soʻotaga i se sosaiete e le o ni sisifo.

O iʻuga o lenei suʻesuʻega sa faʻavae i luga o le IV faʻataʻitaʻia o faʻataʻitaʻiga e faʻailoa se mafuaʻaga pei o le faʻaletonu o le SEM faʻaalia i amioga lamatia tau feusuaiga (e le gata i tagata faʻafomaʻi). O lona uiga, o le au matutua matutua na faʻaalia i le SEM e tele na faʻataʻitaʻiina i feusuaʻiga lamatia. O a matou auiliiliga na faʻaalia manino mai lava o le amataga SEM faʻaalia (8th vasega) e fesoʻotaʻi ma amioga mataʻutia tau feusuaʻiga i le alualu i luma tagata matutua e aofia ai le amataga o feusuaʻiga amata, feusuaʻiga le saʻo, ma le tele o paaga feusuaʻiga olaga. E ui lava o le faʻataʻitaʻiga le faʻatapulaʻaina (o se faʻataʻitaʻiga masani masani) ma le 2SLS regression na faʻaalia uma ni aʻafiaga taua o le vave faʻaalia SEM i luga o amioga feusuaʻi mulimuli ane lamatia, o le lautele o tau fuafuaina uma sa malosi i le 2SLS faʻataʻitaʻiga. O le mea lea, o iʻuga o lenei suʻesuʻega e le gata na oʻo i suʻesuʻega na muamua atu, ae na faʻailoa mai foʻi o le mafutaga lea e taua tele. O nei iʻuga mafai ona malamalama mai i manatu e lua. Muamua, faʻalauiloa aʻoaʻoga manatu [113] finau o amioga e aʻoaʻoina e ala i le poto saʻo, o isi mea mai le mataituina o isi (ie, faʻataʻitaʻiga), ma lavelave faatinoga o le mafaufau (e pei o le teuina ma le faʻagaioiga o faʻamatalaga). O talavou la e “matau” amioga i SEM ma aʻoaʻo pe faʻafefea ona faʻatino. E mafai foi ona latou teuina ma faʻagaioia faʻamatalaga aʻoaʻoina mai le SEM (eg, faʻauiga poʻo taunuʻuga o se amioga), faʻapena ona faʻateleina pe faʻaititia ai lo latou ono aʻoaʻoina ma faʻaaoga le amio talafeagai. I se tulaga tutusa, Wright's mauaina, activation, and application (AAA) model [114] faʻamatala o tamaiti talavou aʻoaʻoina feusuaʻiga tusitusiga e ala i lenei tolu-A faʻagasologa: o lona uiga, latou te matauina ma maua tusitusiga mai le aufaasālalau, ma mai i le taimi lena faʻaalia i faʻailoga tutusa siosiomaga o le a faʻamaninoina ai le aʻoaʻoina scripts ("faʻamalosia"). A o faʻaiʻuga o amioga tusitusia e faʻasalalauina e pei o faʻasalalauga e sili atu le lelei nai lo le leaga, e ono faʻaosofia e tagata e faʻaogaina le tusitusiga.

E ese mai i faʻaaliga lautele (e pei o le vaʻai faʻalogo ma le leai), matou te mafaufau foʻi i le tele-auala ole SEM faʻaoga ona o Morgan [31] finau mai o lena fua o le SEM faʻaoga e taua. O matou faʻaiʻuga na faʻaalia ai o le tele-masani o le SEM faʻaaoga i le taimi o talavou aʻo matua tele lava e fesoʻotaʻi ma lamatiaga feusuaiga amioga. I se isi faaupuga, o le tele o tuʻutuʻuga o le SEM lea e faʻaalia se tasi, o le maualuga tele o le ono mafai ona iai i se tulaga lamatia i amioga tau feusuaiga i le aliaʻe mai o tagata matua. O faʻaiʻuga e ogatasi foʻi ma manatu lautele aʻoaʻo [113] ma le AAA [114] faʻataʻitaʻiga ona o le tele o le faʻaaliga o le a faʻamamafaina ai le au aʻoaʻoina faʻailoga ma le faʻaalia ata faʻalelei o amioga tutusa i le SEM. A o le lautele masani-faʻaalu e faʻaogaina le aoga o le faʻaavanoaina poʻo le malosi o le faʻailoaina atu i amioga, o nisi faʻasalalauga muamua faʻalautele le fesoʻotaʻiga i le faʻaputuputu o ni aafiaga le lelei o ituaiga eseese [115-116]. Aemaise, Felitti [115] et al finau o latou faʻaiuga o se fua-mea lelei aua o tagata e oʻo i le tele o ituaiga mea faʻaletonu o loʻo i ai tulaga maualalo o le soifua maloloina (e pei, maualalo mafaufau le soifua maloloina).

Ma le mea mulimuli, pe a fai o le faiga faʻatatauina o loʻo manatu i le toe suʻesuʻeina e saʻo, o matou faʻaiuga na latalata tele i le ATE, ma i le tulaga lea, o le eseʻesega i le uiga o amioga lamatia tau feusuaiga i le va o le togafitia (SEM faʻaalia) ma le le togafitia (le faʻaalia ) tagata taʻitoʻatasi i totonu o le faitau aofai o tagata, ae le naʻo se averesi o togafitiga mo le faʻaopopopulation (o lona uiga, faʻamalieina). Lenei matou te maua ai le mautinoa o le vave faʻaalia i SEM atonu e afaina ai le soifua maloloina o le tagata faʻatupuina ma o aafiaga e mulimuli i le tulai mai o le matua matua.

E ui lava o lo matou aafiaga taua na iloga ma malosi, o aʻafiaga e le o soʻo se mea pe a faʻamatalaina e le itupa. E ui lava o le tele o mea na tupu e tutusa lelei i tulaga o faʻatonuga ma le tele, naʻo uluaʻi feusuaʻiga amata ma tele paʻaga feusuaʻiga sa taua mo tama ma amataga feusuaʻiga amata mo teine. O nei faʻailoga taua e mafai ona mafua ona o le leai o se paoa. E mafai foʻi ona fesoʻotaʻi le leaga tele o teine ​​ma isi vaega taua. Mo se faʻataʻitaʻiga, i se sosaiete faʻapeteriaka (eg, Saina, Taiuani, ma le US), o le itupa tulaga faʻalua o matua loloto lava iʻa loloto. O le mea lea, a o le fetaliaʻi i le SEM e ono faʻatupu ai se feusuaʻiga vave i le tolu i le fa tausaga mulimuli ane, o le mimilo o feusuaʻiga (o le tele o paʻaga tau feusuaʻiga) ma le le lava o se mana e fai ai feusuaʻiga puipuia, e ono faʻaitiitia ai aafiaga o le SEM.

I le aotelega, e tele malosiaga e oʻo mai ai a tatou sailiga. Muamua, oa matou mea o le SEM faʻaalia ma le ono lamatia ai amioga tau feusuaiga e lautele atu nai lo mea na faʻaaogaina i le tele o suʻesuʻega muamua, lea na faʻatagaina ai lenei suʻesuʻega e iloiloina le fesoʻotaʻiga i le va o le tele-auala o le faʻaalia SEM ma le tele o amioga feusuai lamatia. O lenei malosi faʻaalia faʻaalia se manaia manaia tali-tali-pei se mafutaga. Lua, o le faʻamaumauga o se vaega tuʻufaʻatasia tuʻufaʻatasia. Lenei mea na mafai ai ona matou faʻaaogaina metotia fesuiaʻi fua faatatau e faʻamatalaina ai le faʻafitauli o mea le faʻaogaina ma tuʻuina atu taimi faʻatulaga tatau. Faatasi ai ma lenei, o lenei suʻesuʻega faʻaalia se taua taua sootaga i le va SEM faʻaalia ma lamatia amioga feusuai. Ma le isi, matou siaki le iʻuga e ala i le faʻaaogaina o faʻataʻitaʻiga ma sili atu le saʻo tufatufa faʻamoemoega (faʻataʻitaʻiga, o se faʻataʻitaʻiga bivariate faʻataʻitaʻiga) ma oʻo atu i faʻaiuga tutusa. O loʻo iai lo matou talitonuga, o le suʻega ole LATE e latalata tele ile ATE. E le gata i lea, o auiliiliga e faʻatonutonuina mo le tele o faʻafitauli e pei o le soifua maloloina, faʻafitauli o faʻanoanoaga ma le poto masani i tafaoga faʻamasani faʻapea foʻi ma aʻoga tulaga lelei e faʻaitiitia ai le faʻafitauli o le ono mafai ona faia esea fesuiaiga. Lenei mea matou te maua ai ni avanoa e suʻesuʻe ai tali tutusa e fesoʻotaʻi ma le talavou toe soifua maloloina i isi aganuu.

E ui o iʻuga nei o loʻo tuʻuina mai ai faʻamatalaga taua pe faʻapefea ona faʻaosofia le faʻaalia o le aufaʻasalalau faʻasalalau e aʻafia ai feusuaʻiga mulimuli ane, o nisi lapataiga e tatau ona faia. Muamua, o le fuaina o feusuaʻiga faʻasalalauga faʻaalia e le aofia ai faʻafia taimi na faʻaalia ai. E le gata i lea, o le fua na faʻavae; o lea, o ni suiga iloga i le va o feusuaʻiga faʻasalalauga faʻaalia ma lamatiaga amioga faʻafeusuaiga e le mafai ona sailia [117]. Lua, o la matou fua o le SEM e aofia ai le tele o le leai ni Initaneti fesoʻotaʻiga. Lenei mea e ono faʻaosofia ai se popolega pe a apalai le faʻaiuga i le nei vaitau. I nisi tulaga, atonu o se tapulaʻa lea i lea suʻesuʻega; peitaʻi, ona o lenei suʻesuʻega na faia i le amataga o le siʻitia i le initaneti, ua malamalama le faʻatapulaʻa o le SEM faʻaalia. E ui lava o le Initaneti e avea ma faʻasalalau autu mo faʻafiafiaga ma o se mea taua mo le mea o iai SEM, o le faʻaosofia o le SEM mai faʻasalalau masani i luga o amioga feusuai lamatia o loʻo maua pea lava pea [20]. O lona uiga, o lenei faʻatapulaʻa e leʻo se mea matuia i le suʻesuʻega o iai nei. Ae ui i lea, talanoaga o tulaga tolu e aoga. Muamua, ona o le manino ola o SEM o i luga o le laina ma avea atili "fegalegaleaiga," o matou fuafuaina aafiaga o SEM mai faʻasalalau masani i luga o lamatiaga tau feusuaiga ono avea o se le maualalo manatu o ala o faasalalauga aafiaga. Lua, o faʻasalalauga i luga ole initaneti e ono oʻo atu ai i le faʻaititia o agafesootai, e ono faʻaititia ai amioga faʻafeusuaiga. Mo se faʻataʻitaʻiga, mamafa Initaneti / faʻafitauli i luga ole initaneti e mafai ona fesoʻotaʻi ma lagona le lelei le mafaufau (o lea, tuuatoatasi ma le faʻanoanoa) [118], e mafai ona faʻatupu ai le maualalo le tulaga o sauaga. I lenei tulaga, o le faʻailoaina i le SEM i luga o le Initaneti e ono faʻaitiitia ai amioga faʻafeusuaiga, lautele, ma lamatia ai amioga faʻafeusuaiga, aemaise lava; o lea, a tatou matematega e ono ova le mafaufauina. Lona tolu, o se tasi o suʻesuʻega ua faʻaalia ai o talosaga tafaoga (App) e le i faʻateleina ai le avanoa e fausia ai mafutaga faʻafeusuaiga umi, e ono maua ai ni avanoa faʻafeusuaiga. Peitaʻi, o nei Polokalame faʻateleina se tasi ituaiga o tulaga lamatia tau feusuai-faʻalavelave feusuaʻiga (ie, faʻafetaui i luga) [119]. I lenei faaiʻuga mulimuli, o aʻafiaga o le Initaneti i tulaga lamatia tau feusuaiga e lelei ae atonu e le lelei mo le lautele o amioga faʻafeusuaiga. E ui lava na o nisi faʻamatalaga ma taumatematega, suʻesuʻega i le lumanaʻi tatau ona mafaufau i nei mataupu.

Lua, o le manaʻoga o le IV ia le la fesoʻotaʻi ma le lona lua-tulaga sese sese e le mafai ona faʻamaonia atoatoa i suʻesuʻega empirical. O suʻesuʻega faʻamaumauga na faʻaalia ai o le IV na talafeagai, ae o loʻo avanoa pea lenei mo faitioga. Mo se faʻataʻitaʻiga, e ui o nisi suʻesuʻega na faʻaalia ai o taimi o le talavou e le fesoʻotaʻi ma ni amioga mulimuli ane lamatia i feusuaiga [120-121], o isi ua faʻaalia se vaega o le mafutaga [122-123]. I lea, atonu e finau se tasi e ono iai se tuʻusaʻo i le va o le taimi o le talavou ma mulimuli ane lamatia amioga faʻafeusuaiga. Peitaʻi, e tele suʻesuʻega muamua na leʻi mafaufauina le ono mafai ona faʻatulafonoina le fesoʻotaʻiga o le taimi o le talavou ma mulimuli ane lamatia ai feusuaʻiga (faʻataʻitaʻiga, SEM faʻaalia) ma ua faʻailoa mai ai e ono puʻupuʻu le aʻafiaga o le talavou muamua i amioga mulimuli ane aua o tagata uma lava latou te mauaina lenei suiga i le talavou matua [122,124]. Talu ai na matou fuafuaina le umi o le taimi o le faʻaalia o le SEM i luga o amioga feusuaʻi lamatia, matou te talitonuina la matou IV. I le faʻaopopoga, o iʻuga na faʻaalia foi o le ono mafai ona umi se taimi e alu ai le taimi o le talavou i le lamatiaga o feusuaiga e ala i le SEM faʻaalia (Vaai Laulau 2 mo le le taua o le faʻaluaina o le taimi i luga ole lamatia o amioga tau feusuaiga pe a puleaina le SEM faʻaalia). O lenei iʻuga na aveeseina le atugaluga e faapea le taimi o le talavou e i ai se tuusaʻo ma se taimi umi lava le aafiaga i lamatiaga tau feusuaiga. Tolu, o le matou taunuʻuga na faʻatapulaʻaina i le tolu masani faʻaaoga masani lamatiaga tau feusuaiga; o lea, o matou faʻaiuga atonu e le aoga i lamatiaga tau feusuaiga e ese mai i nei tolu lamatiaga amioga faʻafeusuaiga. Peitaʻi, o ni suʻesuʻega ua mavae na faʻaalia ai o le faʻaalia ma le soʻotaga SEM e fesoʻotaʻi ma isi tulaga lamatia i feusuaiga poʻo iʻuga talafeagai, e pei o le tuʻufaʻatasiga o feusuaʻiga.31] ma totogi feusuaiga pe kulupu kulupu [125]. Lona fa, o iʻuga uma na faʻavae i luga o se lipoti e ia lava; iʻuga, ole faʻaalia o le faʻaituau na ono aʻafia ai le iʻuga o iai nei.

E masani ona finau tagata suʻesuʻe i le fomaʻi ma le soifua maloloina e faapea, o le vave puipuia, o se auala sili lea, ma sili atu, e fofo ai maʻi. Ile malosi ole sootaga i le va o le SEM ma faʻaletonu amioga i feusuaʻiga o loʻo maua i le suʻesuʻega nei, o auala puipuia e uiga ile faʻaalia o le SEM e tatau ona faʻatinoina vave i le olaga, masalo a o leʻi amataina pe matua i le amataga. O lenei fautuaga ua faʻamautu e le American Academy of Pediatrics lea na faʻailoa mai ai o le amataga o le talavou o le taimi lea e amata ai feusuaʻiga talanoaga [126]. Ose tasi auala e mafai ai ona puipuia o tamaʻitaʻi talavou ala o faasalalauga, pei o le iloa tusitusi (o lona uiga, malamalamaaga e uiga i aitia ma mea o loʻo iai i totonu o le aufaasālalau) ma le kalama o le tusitusi (o lona uiga, o le malamalama i metotia o loʻo faʻaogaina e faʻaalia ai a latou vaʻaiga i luga o ala o faasalalauga, e pei o tilotilo ma zooms) [127]. Ina ia faʻatupuina le aofaʻiga o tusitusiga, tagata ofisa (e pei o tamaiti, faiaoga o aʻoga) ma matua e mafai ona tausolomua e avatu i talavou faamatalaga talafeagai i tulaga tau feusuaiga (e pei o auala e faʻaititia ai feusuaiga). Ina ia faʻateleina le kalama, e mafai e matua ma aʻoga ona fesoasoani tamaiti i le faʻamatalaina o tusitusiga i le SEM ma "faʻasalalau" faʻamatalaga saʻo (e pei, o aʻafiaga le lelei o le le saogalemu poʻo le le masani ai o feusuaʻiga). O se tasi o iloiloga lata mai na faʻaalia ai o le lelei tele ala faʻasalalau aʻoaʻoga tuʻufaʻatasia e puipuia ai le le lelei aʻafiaga o ala o faʻasalalau i amioga lamatia a talavou [127]. I se faʻaopopoga, o aʻoaʻoga tau feusuaʻiga o loʻo faʻatinoina ni faʻamatalaga lelei, pei o le puipuia (faʻatusa, aloese mai lamatiaga) ma le puipuia o amioga (e pei o le STIs puipuiga), e ono i ai le tele o aʻafiaga i le talavou soifua maloloina feusuaʻiga. O le mea moni, o se tasi o suʻesuʻega na faʻaalia ai o le mauaina o faʻamatalaga saʻo e faʻalauteleina ai tagata puipuia puipuiga mai amioga faʻaletonu i le lumanaʻi [128]. Peitai, ona o le maaleale o le natura o nei mataupu, ae leʻi aʻoga ofisa ma matua e taumafai e atiaʻe tupulaga talavou 'faasalalauga tusitusi pe tuʻuina atu faʻamatalaga tau feusuaiga, mautinoa e tatau ona faʻamautu faʻalilolilo i le va o itu e lua.129]. Ile iuga, e ese mai ile matou sailiga autu, o le matou tulaga muamua ole 2SLS na faʻaalia ai e faʻaalia le aiga aiga, e fesoʻotaʻi ma le soʻona tuʻuina atu ole SEM faʻaalia; o le mea lea, faʻamalosia matua e faʻatupu se mafanafana ma fealofani lagolago aiga siosiomaga mafai ona fesoasoani e faʻaititia SEM SEM, lea e mafai ona fesoasoani i le faʻaititia i le lumanaʻi feusuaiga faʻafitauli aveina.

iʻuga

E lua faʻaiuga taua na aliaʻe mai i lenei suʻesuʻega. Muamua, o feusuaʻiga faʻasalalauga faʻalauiloa i le amataga o talavou sa matua fesoʻotaʻi ma le tolu lamatiaga amioga faʻafeusuaiga - vave feusuaʻiga feusuaiga, le saogalemu feusuaʻiga, ma feusuaʻiga paaga - i le tuai o talavou, ma o lenei mafutaga sa latalata tele i mafuaʻaga. Lua, o le mafutaga na togi-tali, e pei o le faʻaaogaina tele auala o feusuaʻiga faʻasalalauga faʻaalia mafua ai le maualuga tele o le ono mafai ona aofia ai i lamatiaga tau feusuaiga mulimuli ane i le olaga. Vaʻai o aʻafiaga leaga o amioga feusuaʻi lamatia (e pei o STI ma le maitaga e leʻi fuafuaina) e tele tau faʻataʻitaʻi i sosaiete i Sisifo ma Asia, e manaʻomia le faʻatinoina o puipuiga vave.

Tusitaiala

  1. 1. Simons LG, Sutton TE, Simons RL, Gibbons FX, Murry VM. Faiga faʻapitoa e fesoʻotaʻi matua masani i amioga lamatia a talavou: O se suʻega o le ono tauvaga manatu. J Youth Adolesc 2016 Fepuari; 45 (2): 255–70. https://doi.org/10.1007/s10964-015-0409-7 i le afiafi: 26718543
  2. 2. Moilanen KL, Crockett LJ, Raffaelli M, Jones BL. Auala o feusuaiga lamatia mai le ogatotonu talavou i le amataga matua. J Res Adolesc 2010 Mati; 20 (1): 114–39. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2009.00628.x
  3. 3. Sandfort TG, Orr M, Hirsch JS, Santelli J. O le soifua maloloina ua leva ona fesoʻotaʻi ma taimi o feusuaʻiga amata: Faʻaiuga mai le suʻesuʻega a le atunuʻu US. Am J Public Health 2008 Jan; 98 (1): 155–61. https://doi.org/10.2105/AJPH.2006.097444 i le afiafi: 18048793
  4. 4. WHO. Faʻamatalaga puʻupuʻu-fesoʻotaʻi-fesoʻotaʻiga: Fautuaga mo se soifua maloloina lautele lautele 2015. Geneva: World Health Organization; 2015.
  5. 5. Chandra A, Martino SC, Collins RL, Elliott MN, Berry SH, Kanouse DE, et al. O le matamata feusuaiga i luga o le televise e valoia ai le maitaga talavou? Mauaina mai se suʻesuʻega umi a le atunuʻu talavou. Pediatrics 2008 Nov; 122 (5): 1047–54. https://doi.org/10.1542/peds.2007-3066 i le afiafi: 18977986
  6. 6. Erkut S, Grossman JM, Frye AA, Ceder I, Charmaraman L, Tracy AJ. E mafai e le aʻoaʻoga ona faʻatuai vave le feusuaiga muamua? J Early Adolesc 2013 Me; 33 (4): 482–97. https://doi.org/10.1177/0272431612449386
  7. 7. Escobar-Chaves SL, Tortolero SR, Markham CM, Low BJ, Eitel P, Thickstun P. Aafiaga o le aufaasālalau i uiga ma amioga tau feusuaiga a talavou. Pediatrics-English Edition 2005 Iul; 116(1): 303–26.
  8. 8. CDC, Taiuani. O le Taiwan National Infectious Disease Statistic System [Initaneti]. https://nidss.cdc.gov.tw/en/ Tauina le 10 Iuni 2019
  9. 9. Sawyer SM, Afifi RA, Bearinger LH, Blakemore SJ, Dick B, Ezeh AC, et al. Tupulaga talavou: o se faʻavae mo le lumanaʻi soifua maloloina. Lancet 2012 Aperila; 379 (9826): 1630–40. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60072-5 i le afiafi: 22538178
  10. 10. Lyerly JE, Huber LR. O le matafaioi a aiga feteʻenaʻi i tulaga lamatia tau feusuaiga i talavou matutua 15 i le 21. Ann Epidemiol 2013 Apr; 23 (4): 233–5. https://doi.org/10.1016/j.annepidem.2013.01.005 i le afiafi: 23415277
  11. 11. Simons LG, Simons RL, Lei MK, Sutton TE. O le faʻailoaina i matua faigata ma ponokalafi o faʻamatalaga mo tama faʻamalosi a tamaʻitaʻi ma faʻafeusuaiga a fafine. Solitulafono Vict 2012 Jan; 27 (3): 378–95. https://doi.org/10.1891/0886-6708.27.3.378 i le afiafi: 22852438
  12. 12. Lansford JE, Yu T, Erath SA, Pettit GS, Bates JE, Dodge KA. Atinaʻeina tuʻutuʻuga o le numera o feusuaʻiga paaga mai tausaga 16 i le 22. J Res Adolesc 2010 Sep; 20 (3): 651–77. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2010.00654.x i le afiafi: 20823951
  13. 13. De Graaf H, Van de Schoot R, Woertman L, Hawk ST, Meeus W. Aiga felagolagomaʻi ma fegalegaleaiga faʻafeusuaiga ma feusuaiga: O se tolu umi gaioiga suʻesuʻe. J Youth Adolesc 2012 Me; 41 (5): 583–92. https://doi.org/10.1007/s10964-011-9708-9 i le afiafi: 21853354
  14. 14. Jessor R, Jessor SL Faʻafitauli amioga ma psychosocial atinae. Niu Ioka: Academic Press; 1977.
  15. 15. Bailey JA, Hill KG, Meacham MC, Young SE, Hawkins JD. Taʻiala mo le faʻatinoina o faʻamaʻi o ituaiga fenuaʻi ma siʻosiʻomaga: Tulaga lautele ma faʻapitoa aiga siosiomaga faʻatatau o talavou talavou tapaa faʻalagolago i ai, ava malosi faʻaletonu, ma faʻafitauli soʻosoʻo. Fualaʻau Ava Fua Depend 2011 Nov; 118 (2–3): 444–51. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2011.05.002 i le afiafi: 21636226
  16. 16. Choudhry V, Agardh A, Stafström M, Östergren PO. Mamanu o le taumafaina o le ava malosi ma lamatia amioga feusuai: o se cross-sectional suesuega i totonu o tamaiti Uganda iunivesite. BMC Public Health 2014 Tesema; 14 (1): 128. https://doi.org/10.1186/1471-2458-14-128 i le afiafi: 24502331
  17. 17. Hirschi T. Mafuaaga o le le faʻamaoni. Berkeley: Iunivesite o Kalefonia Press; 1969.
  18. 18. Parkes A, Waylen A, Sayal K, Heron J, Henderson M, Wight D, et al. O fea amioga faʻaletonu, lagona faʻafitauli ma aʻoga i le ogatotonu o tamaiti laiti e faʻamatalaina muamua amioga tau feusuaiga ?. J Youth Adolesc 2014 Aperila; 43 (4): 507–27. https://doi.org/10.1007/s10964-013-9973-x i le afiafi: 23824981
  19. 19. Van Ryzin MJ, Johnson AB, Leve LD, Kim HK. Ole numera o feusuaʻiga ma amioga tau feusuaiga e lamatia ai le soifua maloloina: Taʻitaʻiga mai le aʻoga maualuga agai atu i le aoga maualuga. Arch Sex Behav 2011 Oketopa; 40 (5): 939–49. https://doi.org/10.1007/s10508-010-9649-5 i le afiafi: 20703789
  20. 20. O'Hara RE, Gibbons FX, Gerrard M, Li Z, Sargent JD. O le tele o le faʻaalia i mea tau feusuaiga i ata tifaga lauiloa e muamua ai feusuaʻiga amata ma faʻateleina feusuaʻiga lamatia ave. Psychol Sci 2012 Setema; 23 (9): 984–93. https://doi.org/10.1177/0956797611435529 i le afiafi: 22810165
  21. 21. Wright PJ. Ponokalafi taumafaina, cocaine faʻaaogaina, ma feusuaʻiga feusuaiga i totonu o US matutua. Psychol Rep 2012 Aokuso; 111 (1): 305–310. https://doi.org/10.2466/18.02.13.PR0.111.4.305-310 i le afiafi: 23045873
  22. 22. Atwood KA, Kennedy SB, Shamblen S, Taylor CH, Quaqua M, Bee EM, et al. Le faaititia o feusuaiga lamatia faia amioga i totonu o talavou o loʻo auai i feusuaʻiga feusuaʻiga i le taua-Liberia. Tamaiti Aʻoga Talavou Lotu 2012 Mar; 7 (1): 55–65. https://doi.org/10.1080/17450128.2011.647773 i le afiafi: 23626654
  23. 23. Strasburger VC, Wilson BJ, Jordan AB. Tamaiti, talavou ma ala o faasalalauga. 3rd ed. CA: Sage; 2014.
  24. 24. Wright PJ, Vangeel L. Ponokalafi, faʻatagaina, ma feusuaʻiga eseesega: O se iloiloga o agafesootai aʻoaʻoga ma faʻalautelega faʻamatalaga. Tagata Taitoatasi Eseese 2019 Jun; 143: 128–38. https://doi.org/10.1016/j.paid.2019.02.019
  25. 25. Pita J, Valkenburg PM. Le faʻaaogaina o feusuaʻiga faʻaalia mea tau initaneti ma ona amataga: O le faʻatusatusaga umi o talavou ma tagata matutua. Arch Sex Behav 2011 Oketopa; 40 (5): 1015–1025. https://doi.org/10.1007/s10508-010-9644-x i le afiafi: 20623250
  26. 26. Ybarra ML, Mitchell KJ, Hamburger M, Diener-West M, Leaf PJ. X-rated mea ma le faʻatupuina o amioga mataga i tamaiti ma talavou: e iai se fesoʻotaʻiga? Aggress Behav 2011 Ian-Fepuari; 37 (1): 1–18. https://doi.org/10.1002/ab.20367 i le afiafi: 21046607
  27. 27. Comstock G, Strasburger VC. Faʻamataʻuga sauaga: Q & A. Adolesc Med State Art Rev 1993 Oketopa; 4 (3): 495–510. aoauli: 10356228
  28. 28. Harkness EL, Mullan B, Blaszczynski A. Faʻalapotopotoga i le va o ponokalafi faʻaaoga ma feusuaiga lamatia amioga i tagata matutua tagata faʻatau: o se iloiloga faʻavae. Cyberpsychol Behav Soc Netw 2015 Fepuari; 18 (2): 59–71. https://doi.org/10.1089/cyber.2014.0343 i le afiafi: 25587721
  29. 29. Owens EW, Behun RJ, Manning JC, Reid RC. Le aʻafiaga o Initaneti ponokalafi i talavou: O se toe iloiloga o le suʻesuʻega. Faigamalaga Feusuaʻi faamalosi 2012 Jan; 19 (1–2): 99–122. https://doi.org/10.1080/10720162.2012.660431
  30. 30. Willoughby BJ, Young-Petersen B, Leonhardt ND. Suesueina o tulaga o ponokalafi faaaoga e ala i le talavou ma le tulai mai o le matua matua. J Sex Res 2018 Mar; 55 (3): 297–309. https://doi.org/10.1080/00224499.2017.1368977 i le afiafi: 28972398
  31. 31. Morgan EM. Faʻafeiloaʻiga i le va o talavou matutua 'faʻaaogaina o feusuaiga faʻaalia mea taua ma a latou feusuaiga fiafia, amioga, ma le faʻamalieina. J Sex Res 2011 Nov; 48 (6): 520–30. https://doi.org/10.1080/00224499.2010.543960 i le afiafi: 21259151
  32. 32. Sinković M, Štulhofer A, Božić J. Iloiloina le fegalegaleaiga i le va o ponokalafi faaaoga ma lamatia amioga feusuai: O le matafaioi o le vave faaalia i ponokalafi ma feusuaiga saili lagona. J Sex Res 2013 Oketopa; 50 (7): 633–41. https://doi.org/10.1080/00224499.2012.681403 i le afiafi: 22853694
  33. 33. Kraus SW, Russell B. Amataga gaioiga tau feusuaiga: O le matafaioi o le ulufale atu i ai ma feusuaiga faʻaalia mea. CyberPsychol Behav 2008 Aperila; 11 (2): 162–168. https://doi.org/10.1089/cpb.2007.0054 i le afiafi: 18422408
  34. 34. Bushman BJ, Cantor J. Media faʻasalalauga mo sauaga ma feusuaiga: Aʻafiaga mo tagata faʻavae faiga faʻavae ma matua. Am Psychol 2003 Fep; 58 (2): 130. https://doi.org/10.1037/0003-066x.58.2.130 i le afiafi: 12747015
  35. 35. Kubicek K, Beyer WJ, Weiss G, Iverson E, Kipke MD. I le pogisa: Alii talavou tala o feusuaiga amataina i le leai o se talafeagai faʻamatalaga tau le soifua maloloina. Soifua Maloloina Educ Behav 2010 Aperila; 37 (2): 243–63. https://doi.org/10.1177/1090198109339993 i le afiafi: 19574587
  36. 36. Ybarra ML, Strasburger VC, Mitchell KJ. Le faʻailoaina o faʻasalalauga, amioga faʻafeusuaiga, ma le faʻasaga i sauaga faʻafeusuaiga a o talavou. Clin Pediatr 2014 Nov; 53 (13): 1239–47. https://doi.org/10.1177/0009922814538700 i le afiafi: 24928575
  37. 37. Kohut T, Baer JL, Watts B. E moni o ponokalafi e uiga i le "faia o le ita i fafine"? O ponokalafi tagata e faaaogaina le tele o ituaiga tutusa uiga tutusa nai lo le le faʻaaogaina i se sui Amerika faʻataʻitaʻiga. J Sex Res 2016 Jan; 53 (1): 1–1. https://doi.org/10.1080/00224499.2015.1023427 i le afiafi: 26305435
  38. 38. Grudzen CR, Elliott MN, Kerndt PR, Schuster MA, Brook RH, Gelberg L. Condom use and high-risk seksual seksual amioga i ata tifaga matua: O se faʻatusatusaga o ata heterosexual ma homosexual. Am J Public Health 2009 Aperila; 99 (1): S152–6. https://doi.org/10.2105/AJPH.2007.127035 i le afiafi: 19218178
  39. 39. Sun C, Bridges A, Johnson JA, Ezzell MB. Ponokalafi ma le tane feusuaʻi tusitusiga: O se auiliiliga o taumafaina ma feusuaiga. Arch Sex Behav 2016 Me; 45 (4): 983–94. https://doi.org/10.1007/s10508-014-0391-2 i le afiafi: 25466233
  40. 40. Svedin CG, Åkerman I, Priebe G. E masani ona faʻaaoga ponokalafi. O se faitau aofai o tagata epidemiologis suʻesuʻe o Suetena tama talavou. J Adolesc 2011 Aokuso; 34 (4): 779–88. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2010.04.010 i le afiafi: 20888038
  41. 41. Vandenbosch L, Eggermont S. Upega tafaʻilagi o upega tafailagi ma feusuaiga amata: Faiga faʻafeagaiga ma le faʻalauteleina o tulaga o le tulaga o le matutua. J Res Adolesc 2013 Tesema; 23 (4): 621–34. https://doi.org/10.1111/jora.12008
  42. 42. Braun-Courville DK, Rojas M. Faʻailoaina i tulaga feusuaʻi faʻamatalaga i luga o upega tafailagi ma le faʻafeusuaʻi uiga ma amioga. J Adolesc Health 2009 Aug; 45 (2): 156–62. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2008.12.004 i le afiafi: 19628142
  43. 43. O'Hara RE, Gibbons FX, Li Z, Gerrard M, Sargent JD. Tulaga faʻapitoa o tifaga amataga aʻafiaga i talavou faʻafeusuaiga amioga ma le ava malosi. Soc Sci Med 2013 Nov; 96: 200–7. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2013.07.032 i le afiafi: 24034968
  44. 44. Koletić G, Kohut T, Štulhofer A. Faʻalapotopotoga i le va o talavou le faʻaaogaina o feusuaiga faʻaalia mea leaga ma lamatia amioga faʻafeusuaiga: O se iloiloga umi. PloS Tasi 2019 Jun; 14 (6): e0218962. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0218962 i le afiafi: 31242258
  45. 45. Lim MS, Agius PA, Carrotte ER, Vella AM, Hellard SA. Talavou Ausetalia faʻaaogaina ponokalafi ma fegalegaleaiga ma feusuaiga lamatia amioga. Aust NZ J Publ Faʻamaloloina 2017 Aug; 41 (4): 438–43. https://doi.org/10.1111/1753-6405.12678 i le afiafi: 28664609
  46. 46. Luder MT, Pittet I, Berchtold A, Akré C, Michaud PA, Surís JC. Fegalegaleaiga i le va o ponokalafi luga o le initaneti ma amioga feusuai i totonu o talavou: Talitonuga poʻo le moni? Arch Sex Behav 2011 Fepuari; 40 (5): 1027–35. https://doi.org/10.1007/s10508-010-9714-0 i le afiafi: 21290259
  47. 47. Matković T, Cohen N, Štulhofer A. O le faʻaaogaina o mea faʻafeusuaiga ma mea e fesoʻotaʻi ai ma le talavou feusuaʻiga gaioiga. J Adolesc Health 2018 Me; 62 (5): 563–9. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2017.11.305 i le afiafi: 29503032
  48. 48. Ybarra ML, Mitchell KJ. “Sexting” ma lona fesoʻotaʻiga ma amioga tau feusuaiga ma amioga faʻamataʻu amioga i suʻesuʻega a le atunuʻu o talavou. J Adolesc Health 2014 Tesema; 55 (6): 757–64. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2014.07.012 i le afiafi: 25266148
  49. 49. Collins RL, Martino SC, Elliott MN, Miu A. O fegalegaleaiga i le va o talavou talavou o feusuaʻiga ma le faʻailoaina atu i feusuaʻiga i ala o faʻasalalauga: Malosiʻaga e faʻatatau i le mea sili. Dev Psychol 2011 Mati; 47 (2): 585. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4019965/ i le afiafi: 24839301
  50. 50. Brown JD, Steele JR, Walsh-Childers K (ed.). Feusuaiga talavou, feusuaʻiga auala: Suesueina o faʻasalalauga aafiaga i luga o talavou feusuaʻi. Auala; 2001.
  51. 51. Tolman DL, McClelland SI. Faʻatupuina o feusuaʻiga atinaʻe i le talavou: Se sefulu tausaga i le toe iloiloina, 2000-2009. J Res Adolesc 2011 Mati; 21 (1): 242–55. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2010.00726.x
  52. 52. Angrist JD, Imbens GW, Rubin DB. Faailoaina o mafuaʻaga aafiaga e faʻaaogaina ai auiliili suiga. J Am Stat Assoc 1996 Jun; 91 (434): 444-55. https://doi.org/10.2307/2291629
  53. 53. Sun X, Liu X, Shi Y, Wang Y, Wang P, Chang C. Fuafuaina o le lamatia amioga feusuai ma kondom faʻaaogaina i totonu o tamaiti aʻoga kolisi i Saina. AIDS Care 2013 Me; 25 (6): 775–83. https://doi.org/10.1080/09540121.2012.748875 i le afiafi: 23252705
  54. 54. Lo VH, Wei R. aafia i le Initoneti ponokalafi ma talavou Taiwanese 'uiga i feusuaiga ma amioga. J Faasalalauga Electron Ala o Faasalalauga 2005 Jun; 49 (2): 221–37. https://doi.org/10.1080/01614576.1987.11074908
  55. 55. Kim YH. Korea talavou talavou 'soifua maloloina tulaga lamatia amioga ma a latou fegalegaleaiga ma filifilia filifilia mafaufau. J Adolesc Health 2001 Oketopa; 29 (4): 298–306. https://doi.org/10.1016/s1054-139x(01)00218-x i le afiafi: 11587914
  56. 56. Ma CM, Shek DT. Faʻaaogaina o ponokalafi mea i talavou amata i Hong Kong. J Pediatr Adolesc Gynecol 2013 Jun; 26 (3): S18–25. https://doi.org/10.1016/j.jpag.2013.03.011 i le afiafi: 23683822
  57. 57. Braun-Courville DK, Rojas M. Faʻailoaina i tulaga feusuaʻi faʻamatalaga i luga o upega tafailagi ma le faʻafeusuaʻi uiga ma amioga. J Adolesc Health 2009 Aug; 45 (2): 156–62. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2008.12.004 i le afiafi: 19628142
  58. 58. Sabina C, Wolak J, Finkelhor D. O le natura ma le malosi o le Initaneti ponokalafi faʻaalia mo talavou. CyberPsychol Behav 2008 Tesema; 11 (6): 691–3. https://doi.org/10.1089/cpb.2007.0179 i le afiafi: 18771400
  59. 59. Häggström-Nordin E, Hanson U, Tydén T. Faʻaopoopoga i le va o ponokalafi taumafaina ma feusuaiga masani i talavou i Suetena. Int J STD AIDS 2005 Fepuari; 16 (2): 102–7. https://doi.org/10.1258/0956462053057512 i le afiafi: 15807936
  60. 60. Weber M, Quiring O, Daschmann G. Peers, matua ma ponokalafi: Suesueina o talavou 'faʻaalia i feusuaiga faʻaalia mea ma lona atinaʻe faʻatasi. Feusuaiga Fusuaga 2012 Tesema; 16 (4): 408–27. https://doi.org/10.1007/s12119-012-9132-7
  61. 61. Rissel C, Richters J, De Visser RO, McKee A, Yeung A, Caruana T. O se talaaga o tagata e faia ponokalafi i Ausetalia: Sailiga mai le suʻesuʻe lona lua a Ausetalia o le soifua maloloina ma mafutaga. J Sex Res 2017 Fepuari; 54 (2): 227–40. https://doi.org/10.1080/00224499.2016.1191597 i le afiafi: 27419739
  62. 62. Spriggs AL, Halpern CT. Taimi o feusuaʻiga amataga ma le amataina o le aʻoga tulaga lua i le amataga o le matua. Vaaiga o le Sex Reprod Health 2008 Sep; 40 (3): 152–61. https://doi.org/10.1363/4015208 i le afiafi: 18803797
  63. 63. Buttmann N, Nielsen A, Munk C, Frederiksen K, Liaw KL, Kjaer SK. Talavou tausaga i le muamua feusuaʻiga ma mulimuli ane lamatia-faia amio: O se epidemiologis suesuega o sili atu nai lo 20,000 tagata Tenimaka mai le lautele lautele. Scand J Public Health 2014 Aug; 42 (6): 511–7. https://doi.org/10.1177/1403494814538123 i le afiafi: 24906552
  64. 64. Heywood W, Patrick K, Smith AM, Pitts MK. Faʻatulagaina i le va o uluaʻi feusuaʻiga o feusuaiga ma mulimuli ane feusuaʻiga ma iʻuga o le faʻatupuina: o se faiga faʻavae o le iloiloga o faʻamaumauga-faavae Arch Sex Behav 2015 Aperila; 44 (3): 531–69. https://doi.org/10.1007/s10508-014-0374-3 i le afiafi: 25425161
  65. 65. Velezmoro R, Negy C, Livia J. Initaneti gaioiga faʻafeusuaiga: Faʻatusatusaga ole va o malo i le va o Amerika ma Peruvian kolisi tamaiti aʻoga. Arch Sex Behav 2012 Aokuso; 41 (4): 1015–25. https://doi.org/10.1007/s10508-011-9862-x i le afiafi: 22083655
  66. 66. Yu XM, Guo SJ, Sun YY. Feusuaiga amioga ma fesoʻotaʻiga faʻafitauli i le au talavou Saina: a-faʻataʻitaʻiga. Feusuaiga Soifua Maloloina 2013 Nov; 10 (5): 424–33. https://doi.org/10.1071/SH12140 i le afiafi: 23962473
  67. 67. Jeong S, Cha C, Lee J. O aʻafiaga o aʻoaʻoga a le STI i tupulaga Korea e faʻaaogaina telefoni poto. Soifua Maloloina Educ J 2017 Nov; 76 (7): 775–86. https://doi.org/10.1177/0017896917714288
  68. 68. Hong JS, Voisin DR, Hahm HC, Feranil M, Mountain SA. O se toe iloiloga o uiga feusuai, iloa, ma amioga I totonu o Korea i Saute talavou muamua: Faaaogaina o le siosiomaga. J Soc Serv Res 2016 Oketopa; 42 (5): 584–97. https://doi.org/10.1080/01488376.2016.1202879
  69. 69. James J, Ellis BJ, Schlomer GL, Garber J. Feusuaiga-auala patino i le amataga o le talavou, feusuaiga muamua, ma feusuaiga lamatia feusuaiga: Tofotofoga o se tuufaatasia evolusione-atinae atinae. Dev Psychol 2012 Me; 48 (3): 687 https://doi.org/10.1037/a0026427 i le afiafi: 22268605
  70. 70. Zimmer-Gembeck MJ, Helfand M. Sefulu tausaga o suʻesuʻega umi i luga o le US talavou amioga feusuai: Atinaʻe faʻafesoʻotaʻi o feusuaʻiga feusuaʻiga, ma le taua o tausaga, ituaiga ma ituaiga. Dev Rev 2008 Jun; 28 (2): 153–224. https://doi.org/10.1016/j.dr.2007.06.001
  71. 71. Parkes A, Wight D, Henderson M, West P. Pe o le amataga o feusuaiga amata faʻaitiitia ai le auai o talavou i aʻoga maualuga? Faʻamaoniga mai le suʻesuʻe uumi suesuega. J Adolesc 2010 Oketopa; 33 (5): 741–54. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2009.10.006 i le afiafi: 19897236
  72. 72. Baumann P, Bélanger RE, Akre C, Suris JC. Faateleina lamatiaga o le amataga o feusuaiga amata: taimi faia se eseesega. Feusuaiga Soifua Maloloina 2011 Sep; 8 (3): 431–5. https://doi.org/10.1071/SH10103 i le afiafi: 21851787
  73. 73. Johnson MW, Bruner NR. O le Feusuaʻiga Totogi Totino: HIV lamatiaga amioga ma le faʻaititia o le tuai o taui tau feusuaiga i le faʻatauaina kokain. Fualaʻau Ava Fua Depend 2012 Jun; 123 (1–3): 15–21. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2011.09.032 i le afiafi: 22055012
  74. 74. Regushevskaya E, Dubikaytis T, Laanpere M, Nikula M, Kuznetsova O, Karro H, et al. O le mafuaʻaga o le faia o faʻafeusuaiga faʻamaʻi i totonu o fafine fanau i St. Petersburg, Estonia ma Finelani. Int J Public Health 2010 Tesema; 55 (6): 581–9. https://doi.org/10.1007/s00038-010-0161-4 i le afiafi: 20589411
  75. 75. Kim HS. Feusuaiga muamua ma le mafaufau i le va o South Korea talavou. J Sex Res 2016 Mar; 53 (3): 313–320. https://doi.org/10.1080/00224499.2015.1055855 i le afiafi: 26457545
  76. 76. Yeh CC, Lin SH, Zhuang YL. Le faʻatusatusaga o le tulaga lamatia muamua o feusuaʻiga i totonu o uiga eseese o aʻoga maualuluga tamaiti. 21st seneturi Demographic atinaʻe i Taiwan: Alualu i luma ma luʻi, Taipei, Taiwan; 2005.
  77. 77. Ashenhurst JR, Wilhite ER, Harden KP, Fromme K. Aofai o feusuaʻiga paaga ma tulaga o fesoʻotaʻiga e fesoʻotaʻi ma feusuaʻiga le puipuia i luga o le matua tupu mai. Arch Sex Behav 2017 Fepuari; 46 (2): 419–32. https://doi.org/10.1007/s10508-016-0692-8 i le afiafi: 26940966
  78. 78. Finer LB, Philbin JM. āmataga feusuaiga, faaaogaina puipui, ma maitaga i talavou talavou. Pediatrics 2013 Me; 131 (5): 886–91. https://doi.org/10.1542/peds.2012-3495 i le afiafi: 23545373
  79. 79. Petersen AC, Crockett L, Richards M, Boxer A. Ole tagata lava ia lipotia fua faatatau o le tulaga o le pubertal: Faʻatuatuaina, aloaia, ma muamua tulafono. J Youth Adolesc 1988 Aperila; 17 (2): 117–33. https://doi.org/10.1007/BF01537962 i le afiafi: 24277579
  80. 80. Chiao C, Ksobiech K. O le faʻatosinaga o le amataga o feusuaʻiga amata ma taimi talavou i luga o faʻafitauli tau le mafaufau i totonu o talavou Taiwan. Psychol Health Med 2015 Nov; 20 (8): 972–8. https://doi.org/10.1080/13548506.2014.987147 i le afiafi: 25495948
  81. 81. Kogan SM, Cho J, Simons LG, Allen KA, Beach SR, Simons RL, et al. Pubertal taimi ma feusuaiga lamatia amioga i totonu o Aferika Aferika Amerika male tama talavou: Tofotofoga o se faʻataʻitaʻiga e faʻavae i luga o le ola talafaasolopito tala. Arch Sex Behav 2015 Aperila; 44 (3): 609–18. https://doi.org/10.1007/s10508-014-0410-3 i le afiafi: 25501863
  82. 82. Bond L, Clements J, Bertalli N, Evans-Whipp T, McMorris BJ, Patton GC, et al. O le faatusatusaga o le tagata lava ia lipotia e faʻaaoga ai le Pubertal Development Scale ma le Sexual Maturation Scale i se suʻesuʻega a le aʻoga e faʻavae i luga o le epidemiologic. J Adolesc 2006 Oketopa; 29 (5): 709–20. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2005.10.001 i le afiafi: 16324738
  83. 83. Dorn LD, Dahl RE, Woodward HR, Biro F.Mauaina o tuaoi o le talavou amata: O se taʻiala a le tagata faʻaaoga e iloilo le tulaga o le matutua ma le taimi o le talavou i le suʻesuʻega ma talavou. Appl Dev Sci 2006 Ian; 10 (1): 30–56. https://doi.org/10.1207/s1532480xads1001_3
  84. 84. Natsuaki MN, Klimes-Dougan B, Ge X, Shirtcliff EA, Hastings PD, Zahn-Waxler C.Faitau le matua matutua ma faʻafitauli i totonu o le talavou: Eseese feusuaiga i le matafaioi o le cortisol reactivity i popolega tagata. J Clin Child Adolesc Psychol 2009 Iulai; 38 (4): 513–24. https://doi.org/10.1080/15374410902976320 i le afiafi: 20183638
  85. 85. Dimler LM, Natsuaki MN. O le aʻafiaga o le taimi talavou i luga o le faʻatinoina o amioga i le talavou ma le matua matua: O se meta-auiliiliga iloiloga. J Adolesc 2015 Tesema; 45: 160–70. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2015.07.021 i le afiafi: 26439868
  86. 86. Tsai MC, Malosi C, Lin CY. Aafiaga o le taimi o le tagata talavou i aga ese ese i Taiwan: o se iloiloga umi o le 7-i le 12th-vasega talavou. J Adolesc 2015 Iulai; 42: 87–97. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2015.03.016 i le afiafi: 25956430
  87. 87. Matagaluega o le Soifua Maloloina ma le Uelefea. O le lipoti mulimuli o le 2006 Taiwan Youth Health Survey [Initaneti]. https://www.hpa.gov.tw/Pages/Detail.aspx?nodeid=257&pid=6558 Tauina le 5 Oketopa 2019
  88. 88. Petersen JL, Hyde JS. O le meta-analytic iloiloga o suʻesuʻega e uiga i eseesega o aliʻi i tulaga tau feusuaʻiga, 1993-2007. Psychol Bull 2010 Ian; 136 (1): 21. https://doi.org/10.1037/a0017504 i le afiafi: 20063924
  89. 89. Santelli JS, Lowry R, ​​Brener ND, Robin L. Le mafutaga o feusuaʻiga ma tulaga sosio-tamaoaiga, fausaga o aiga, ma le faʻailoga / ituaiga i totonu o talavou US. Am J Public Health 2000 Oketopa; 90 (10): 1582. https://doi.org/10.2105/ajph.90.10.1582 i le afiafi: 11029992
  90. 90. Weiser SD, Leiter K, Bangsberg DR, Butler LM, Percy-de Korte F, Hlanze Z, et al. Le lava o taumafa e fesoʻotaʻi ma le maualuga-lamatia amioga feusuai i fafine i Botswana ma Swaziland. PLoS Med 2007 Oketopa; 4 (10): e260. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.0040260 i le afiafi: 17958460
  91. 91. Simons LG, Burt CH, Tambling RB. Faailoaina tagata faufautua o le aafiaga o aiga aiga i lamatiaga feusuaiga amioga. J Child Fam Stud 2013 Me; 22 (4): 460–70. https://doi.org/10.1007/s10826-012-9598-9
  92. 92. Whiteman SD, Zeiders KH, Killoren SE, Rodriguez SA, Updegraff KA. Faatosinaga faʻaosofia i Mekisiko-tupuaga talavou 'eseʻese ma feusuaiga faʻafitauli amioga: O le matafaioi a le tei a tamaititi. J Adolesc Health 2014 Me; 54 (5): 587–92. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2013.10.004 i le afiafi: 24287013
  93. 93. Lansford JE, Yu T, Erath SA, Pettit GS, Bates JE, Dodge KA. Atinaʻeina tuʻutuʻuga o le numera o feusuaʻiga paaga mai tausaga 16 i le 22. J Res Adolesc 2010 Sep; 20 (3): 651–77. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2010.00654.x i le afiafi: 20823951
  94. 94. De Graaf H, Van de Schoot R, Woertman L, Hawk ST, Meeus W. Aiga felagolagomaʻi ma fegalegaleaiga faʻafeusuaiga ma feusuaiga: O se tolu umi gaioiga suʻesuʻe. J Youth Adolesc 2012 Me; 41 (5): 583–92. https://doi.org/10.1007/s10964-011-9708-9 i le afiafi: 21853354
  95. 95. Kotchick BA, Shaffer A, Miller KS, Forehand R. Talavou amio mataga amioga: O se tele-faiga vaaiga. Clin Psychol Rev 2001 Jun; 21 (4): 493–519. https://doi.org/10.1016/s0272-7358(99)00070-7 i le afiafi: 11413865
  96. 96. Chiao C, Yi CC. Matutua talavou feusuaiga ma maloloina maloloina i totonu o Taiwanese talavou: manatu o uo sili amioga 'feusuaiga ma le tulaga faʻavae. AIDS Care 2011 Setema; 23 (9): 1083–92. https://doi.org/10.1080/09540121.2011.555737 i le afiafi: 21562995
  97. 97. Schuster RM, Mermelstein R, Wakschlag L. Ose kenera faʻapitoa sootaga i le va o faʻanoanoaga faʻafitauli, mariuana faʻaaogaina, fesootaiga matua ma lamatia amioga feusuai i le taimi o le talavou. J Youth Adolesc 2013 Aug; 42 (8): 1194–209. https://doi.org/10.1007/s10964-012-9809-0 i le afiafi: 22927009
  98. 98. Bailey JA, Haggerty KP, White HR, Catalano RF. Faʻafesoʻotaʻiga i le va o le suia o tulaga tau atinaʻe ma lamatiaga feusuaiga i le lua tausaga talu le aoga maualuga. Arch Sex Behav 2011 Oketopa; 40 (5): 951–60. https://doi.org/10.1007/s10508-010-9633-0 i le afiafi: 20571863
  99. 99. Oliveria-Campos M, Giatti L, Melita D, vaega e fesootai Barreto S. Contextual ma amioga feusuai i talavou Pasila. Ann Epidemiol 2013 Oketopa; 23 (10): 629–635. https://doi.org/10.1016/j.annepidem.2013.03.009 i le afiafi: 23622957
  100. 100. Akers RL. Social aʻoaʻoga ma faʻatulagaina agafesootai: O se manatu lautele o solitulafono ma le faʻatuatuaina. Boston: Northwest University Press; 1998.
  101. 101. Derogatis LR. Tusi lesona SCL-90-R: Puleaina, Faʻailoga, ma Faʻagasologa − II. 2nd ed. Towson, MD: Leonard R. Derogatis; 1983.
  102. 102. Hellevik O. Linear versus logistic regression pe a faʻalagolago le fesuiaiga o se dichotomy. Qual Quant 2009 Ian; 43 (1): 59–74. https://doi.org/10.1007/s11135-007-9077-3
  103. 103. Cawley J, Meyerhoefer C. O tau faʻafomaʻi tau o maʻi: o se mea faigaluega tele suiga. J Health Econ 2012 Ian; 31 (1): 219–30. https://doi.org/10.1016/j.jhealeco.2011.10.003 i le afiafi: 22094013
  104. 104. Luder MT, Pittet I, Berchtold A, Akré C, Michaud PA, Surís JC. Fegalegaleaiga i le va o ponokalafi luga o le initaneti ma amioga feusuai i totonu o talavou: Talitonuga poʻo le moni? Arch Sex Behav 2011 Oketopa; 40 (5): 1027–35. https://doi.org/10.1007/s10508-010-9714-0 i le afiafi: 21290259
  105. 105. McKee A. E afaina ponokalafi i tagata talavou? Aust J Commun 2010 Ian; 37 (1): 17–36. Avanoa mai: http://eprints.qut.edu.au/41858/
  106. 106. Stock JH, Wright JH, Yogo M. O se suesuega i mea vaivai meafaigaluega ma vaivai faʻailoaina i faʻalauteleina lautele auala o taimi. J Bus Econ Stat 2002 Oketopa; 20 (4): 518–29. https://doi.org/10.1198/073500102288618658
  107. 107. Ellis BJ. Taimi o le matua matua i teineiti: o se tuʻufaʻatasia o tala o le olaga. Psychol Bull 2004 Nov; 130 (6): 920. https://doi.org/10.1037/0033-2909.130.6.920 i le afiafi: 15535743
  108. 108. Rowe DC. I luga o le suiga o le kenera i le manarche ma le matua i le muamua feusuaʻiga: O se faitioga o le Belsky-Draper manatu. Evol Hum Behav 2002 Sep; 23 (5): 365–72. https://doi.org/10.1016/S1090-5138(02)00102-2
  109. 109. Kaprio J, Rimpelä A, Winter T, Viken RJ, Rimpelä M, Rose RJ. Masani gafa faʻaosofia luga o le BMI ma tausaga i le menarche. Hum Biol 1995 Oketopa: 739–53. pmid: 8543288
  110. 110. Hansen LP. Tele faʻataʻitaʻiga meatotino o lautele auala o taimi faʻatatau. Faʻasalalauga E: J Econom Soc 1982 Iul: 1029–54. http://www.emh.org/Hans82.pdf
  111. 111. Angrist J, Imbens G. Faailoaina ma faatatauina o le lotoifale o fofo aoga aafiaga. Econometrica 1995; 62: 467–475. https://doi.org/10.3386/t0118
  112. 112. WHO. Feusuaiga ma le soifua maloloina [Initaneti]. https://www.who.int/reproductivehealth/topics/adolescence/en/ Tauina le 5 Oketopa 2019.
  113. 113. Bandura A. Faʻavae faʻavae o mafaufauga ma gaioiga. Englewood Cliffs, NJ: Fale o le Prentice; 1986.
  114. 114. Wright PJ. Tele auala e aafia ai feusuaʻiga i luga o amioga tau feusuaʻi ma iloiloina le tagi mo mafuaʻaga. Faʻafeiloaʻiga. 2011 Ian; 35 (1): 343–85. https://doi.org/10.1080/23808985.2011.11679121
  115. 115. Felitti VJ, Anda RF, Nordenberg D, Williamson DF, Spitz AM, Edwards V, et al. Faiā o le sauaina o tamaiti ma mea e leaga ai le aiga i le tele o mafuaʻaga mafuaʻaga o le oti i tagata matutua: Le Suʻesuʻega Tamaitiiti Aafiaga (ACE) Suesuega. Am J Prev Med 1998 Me; 14 (4): 245–58. https://doi.org/10.1016/S0749-3797(98)00017-8 i le afiafi: 9635069
  116. 116. Kim SS, Jang H, Chang HY, Park YS, Lee DW. Faʻatasiga i le va o aʻoaʻoga faigata ma le matua matua faʻanoanoa tulaga i Korea i Saute: Faʻaiuga mai le atunuʻu sui sui suʻesuʻega umi. BMJ Tatala 2013; 3: e002680 http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2013-002680 i le afiafi: 23878171
  117. 117. Willoughby BJ, Young-Petersen B, Leonhardt ND. Suesueina o tulaga o ponokalafi faaaoga e ala i le talavou ma le tulai mai o le matua matua. J Sex Res 2018 Mar; 55 (3): 297–309. https://doi.org/10.1080/00224499.2017.1368977 i le afiafi: 28972398
  118. 118. Tokunaga RS. Meta-faʻataʻitaʻiga o fesoʻotaʻiga i le va o faʻafitauli tau agavaʻa ma aga masani i luga ole initaneti: Synthesizing initaneti vaisu, faafitauli faʻafitauli i luga ole initaneti, ma le le lava suʻesuʻeina o le tagata lava ia-tulafono faatonutonu. Faʻalauiloa Monogr 2017 Jun; 84 (4): 423–446. https://doi.org/10.1080/03637751.2017.1332419
  119. 119. O Le Atelani. Aisea e feololo ai tupulaga talavou? [Initaneti]. https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2018/12/the-sex-recession/573949/ Tauina le 5 Oketopa 2019.
  120. 120. Ostovich JM, Sabini J. Taimi o le matua ma le feusuaiga i alii ma tamaitai. Arch Sex Behav 2005 Aperila; 34 (2): 197–206. https://doi.org/10.1007/s10508-005-1797-7 i le afiafi: 15803253
  121. 121. Siebenbruner J, Zimmer ‐ Gembeck MJ, Egeland B. Feusuaʻiga paʻaga ma le faʻaaoga faʻaaoga moʻi faʻaaoga: O se suʻesuʻega e 16 ‐ tausaga suʻesuʻega vavalo ma le amio ma lamatiaga. J Res Adolesc 2007 Mati; 17 (1): 179–206. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2007.00518.x
  122. 122. Copeland W, Shanahan L, Miller S, Costello EJ, Angold A, Maughan B. Pe o le leaga o le taimi o le talavou i le taimi o le talavou o loʻo faaauau pea i le talavou matua ?. Am J Tomai Faapitoa 2010 Oketopa; 167 (10): 1218. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2010.09081190
  123. 123. Moore SR, Harden KP, Mendle J. Pubertal taimi ma talavou talavou amioga i teineiti. Dev Psychol 2014 Jun; 50 (6): 1734. https://doi.org/10.1037/a0036027 i le afiafi: 24588522
  124. 124. Weichold K, Silbereisen RK, Schmitt-Rodermund E, O se taimi puʻupuʻu ma se taimi umi o le umi o le faʻaiuga tuai ma le tuai ona faʻamalositino. I: Hayward C., Faatonu. Itupa eseesega i le matua. Niu Ioka, NY: Cambridge University Press; 2003. i. 241–76.
  125. 125. Hald GM, Kuyper L, Adam PC, Wit JB. E mafai ona maimoaina le matamata? Iloiloina le fegalegaleaiga i le va o feusuaiga faʻaalia mea faʻaaogaina ma amioga faʻafeusuaiga i se tele faʻataʻitaʻiga o talavou Dutch ma talavou matutua. J Sex Med 2013 Tesema; 10 (12), 2986-2995. https://doi.org/10.1111/jsm.12157 i le afiafi: 23621804
  126. 126. Hagan JF, Shaw JS, Duncan PM (ed.). Lulu o le lumanaʻi: Faʻatonuga mo le siʻitia o le soifua maloloina o pepe, tamaiti ma talavou. American Academy o Pediatrics; 2007.
  127. 127. Jeong SH, Cho H, Hwang Y. Le aufaʻasalalauga gaioiga tusitusi: O se meta-auiliiliga iloiloga. J Komuni 2012 Aperila; 62 (3): 454–72. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.2012.01643.x i le afiafi: 22736807
  128. 128. Fedor TM, Kohler HP, Behrman JR. O le aʻafiaga o tagata faaipoipo ua aʻoaʻoina le tulaga HIV i Malawi: teteʻa, numera o feusuaʻiga, ma le faʻaogaina ole kondom ma toʻalua. Demografi 2015 Fepuari; 52 (1): 259–80. https://doi.org/10.1007/s13524-014-0364-z i le afiafi: 25582891
  129. 129. Alexander SC, Fortenberry JD, Pollak KI, Bravender T, Davis JK, Østbye T, et al. Feusuaiga talanoaga i taimi o talavou talavou tausiga tausiga. JAMA Pediatr 2014 Fepuari; 168 (2): 163–9. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2013.4338 i le afiafi: 24378686