(L) Sounds ma le susulu o lau laititi e faʻavaivaia ai le mafaufau (2016)

LINI I LE TUSI

saunia e Laura Sanders

O isumu na ola a'e ma le tele o moli emo ma pisapisao e iai ni faaletonu o le fai'ai ma amioga.

SAN DIEGO — O isumu e ola a'e i totonu o pa ua tu'i i moli feilafi ma leo e loloto le faaletonu o le fai'ai ma faafitauli tau amio. O itula o le faaosofia i aso taitasi na taitai atu ai i amioga fa'amanatu mai le fa'aletonu o le mafaufau/fa'aletonu, na lipotia e saienitisi Novema 14 i le fonotaga faaletausaga a le Sosaiete mo Neuroscience.

O nisi ituaiga o lagona faaosofia, e pei o vaaiga ma leo, ua iloa e fesoasoani i le fai'ai e tupu sa'o. Ae na mafaufau saienitisi mai le Seattle Children's Research Institute pe o le tele o le faaosofia po o le faaosofia o se ituaiga sese e mafai ona i ai ni aafiaga leaga i le tuputupu aʻe o le faiʻai.

Ina ia fa'ata'ita'i le mata'utia o le fa'aaliga o lau mata, sa sasaina isumu i moli emo ma leo TV mo le ono itula i le aso. Na amata le cacophony ina ua 10 aso le matutua o isumu ma tumau mo le ono vaiaso. Ina ua maeʻa le faʻalavelave, na suʻesuʻeina e saienitisi faiʻai o isumu.

"Na matou mauaina suiga tetele i soo se mea i totonu o le faiʻai," o le tala lea a le tusitala suʻesuʻe Jan-Marino Ramirez. O isumu na faaosofia e itiiti ni sela neura fou faatoa fananau mai i le hippocampus, o se fausaga faiʻai e taua mo le aʻoaʻoina ma le manatua, nai lo isumu e leʻi faʻaosofia, o le tala lea a Ramirez. O le fa'aosofiaina fo'i na fa'agaoioi ai nisi sela neura i le lautele.

O isumu faʻamalosi na faʻaalia foi amioga e tutusa ma nisi e fesoʻotaʻi ma le ADHD i tamaiti. O nei isumu na matua'i iloga le malosi ma sa faigata ona manatua pe na latou fetaia'i ma se mea. O isumu foi na foliga mai e sili atu ona faʻalavelave, faʻafeiloaʻi i nofoaga matala e masani ona matamuli mai ai isumu, mo se faʻataʻitaʻiga.

O nisi o nei taunuuga na lipotia muamua e le au suʻesuʻe a Seattle, o loʻo toe faia nei mea na maua i se isi vaega o isumu. Ramirez ma ana uo o loʻo faʻalauteleina le galuega e ala i le suʻeina o suiga sili atu o amioga.

Mo se faʻataʻitaʻiga, o suʻega muamua na faʻaalia ai o isumu e le onosaʻi ma e faigata ona faʻatali mo taui. Ina ua tuuina atu se filifiliga i le va o le faatali umi mo se taui lelei o pelleti meaai e fa ma se faatali puupuu mo le pellet e tasi, o isumu faaosofia e sili atu ona alu mo le faamalieina vave nai lo isumu e le o faaosofia, aemaise lava pe a faateleina taimi faatalitali.

O le fa'amalosi e le'i tutusa a'afiaga i isumu matutua, o se fa'ai'uga e ta'u mai ai o le fa'aosofiaga na i ai se a'afiaga tele i le atina'eina - ae le'i atoatoa - fai'ai. 

Afai o le tele o leo ma le faaosofiaga vaaia e afaina ai le fai'ai tuputupu ae, e tatau i matua ona mafaufau loloto pe faapefea ona fegalegaleai a latou fanau ma lau. E oʻo mai i le taimi nei, e ui i lea, o le suʻesuʻega e muamua tele e suia ai taʻiala (SN Initaneti: 10/23/16).

"Matou te le o i ai i se tulaga e mafai ai ona matou avatu i matua fautuaga," o le tala lea a Gina Turrigiano o le Iunivesite o Brandeis i Waltham, Mass. O taunuuga e mai isumu, ae le o tamaiti. "E iai lava faʻafitauli i le faʻaliliuina o suʻesuʻega mai isumu i tagata," o le tala lea a Turrigiano.

E le gata i lea, e le mafai ona aafia uma tamaiti i le auala lava e tasi. "O tamaiti taʻitoʻatasi o le a matua ese lava," o le tala lea a Turrigiano. O na tali eseese e ono i tua pe aisea e sili atu ai ona afaina nisi tamaiti ile ADHD.

O lo'o tele pea saienitisi e le'o malamalama pe fa'afefea ona fa'auluina le fai'ai i mea fa'alogo i le amataga o le olaga. Atonu o le mea e foliga mai o le tele o lagona faaosofia i le amataga o le olaga atonu o se mea lelei mo nisi tamaiti, faʻatagata faiʻai i se auala e sili atu ai latou i le fegalegaleai ma le televave o le lalolagi tekinolosi, o le tala lea a Leah Krubitzer o le Iunivesite o Kalefonia, Davis. "O lenei faʻamalosia e ono mafai ona fetuutuunai," o lana tala lea. "O faʻamanuiaga atonu e sili atu nai lo le paʻu."

Punavai URL: https://www.sciencenews.org/article/sounds-and-glowing-screens-impair-mouse-brains