O gaioiga ole fai'ai ile vaisu o feusuaiga e fa'ata'ita'ia le fa'aa'oa'oga ole vaisu

O le fa'asalalauga lea a le Iunivesite o Cambridge:

O ponokalafi e faaosofia ai le faiʻai i tagata e iai amioga faʻafeusuaiga faʻamalosi e masani ona taʻua o vaisu feusuaʻiga e tutusa ma le faʻaosoina e fualaau oona i totonu o le faiʻai o vaisu fualaau faasaina, e tusa ai ma se suʻesuʻega a le Iunivesite o Cambridge na lomia i le tusi talaaga PLOS ONE. Ae ui i lea, ua lapataia e le au suʻesuʻe e faapea e le faapea o ponokalafi lava ia e fai ma vaisu.

E ui lava e le o iloa sa'o fa'atatau, o su'esu'ega talu ai na fa'ailoa mai ai e tusa ma le tasi i le 25 tagata matutua e a'afia i amioga fa'afeusuaiga fa'amalosi, o le tu'inanau i mafaufauga fa'afeusuaiga, lagona po'o amioga e le mafai ona latou pulea. O lenei mea e mafai ona i ai se aafiaga i le olaga patino o le tagata ma galuega, e oʻo atu ai i le faʻalavelave tele ma lagona o le maasiasi. O le soona fa'aoga o ponokalafi ose tasi lea o itu taua e iloa i le tele o tagata e iai amioga fa'afeusuaiga fa'amalosi. Peita'i, e le'o iai se fa'auigaina aloaia o le su'esu'eina o le ma'i.

I se suʻesuʻega na faʻatupeina e le Wellcome Trust, na vaʻavaʻai ai tagata suʻesuʻe mai le Department of Psychiatry i le Iunivesite o Cambridge i gaioiga o faiʻai i tamaʻitaʻi e sefuluiva na aʻafia i amioga faʻafeusuaiga faʻamalosi ma faʻatusatusa i latou i le numera tutusa o volenitia maloloina. O tagata mamaʻi na amata matamata i ponokalafi i tausaga muamua atu ma i le maualuga maualuga e faʻatatau i tagata volenitia maloloina.

 ³O tagata mama'i i le matou faamasinoga o tagata uma ia na matua faigata ona pulea a latou amioga tau feusuaiga ma e i ai ni taunuuga taua mo i latou, e aafia ai o latou olaga ma mafutaga,² o le tala lea a Dr Valerie Voon, o se Wellcome Trust Intermediate Clinical Fellow i le Iunivesite o Cambridge. ³I le tele o auala, latou te fa'aalia uiga tutusa i a latou amio i tagata mama'i ua fai ma vaisu. Na matou fia va'ai pe na atagia fo'i nei mea tutusa i le fai'ai.²

O tagata suʻesuʻe na faʻaalia se faasologa o vitio pupuu e faʻaalia ai mea faʻafeusuaiga poʻo taʻaloga aʻo mataʻituina a latou faiʻai i le faʻaogaina o le faʻataʻitaʻiga o le magnetic resonance (fMRI), lea e faʻaogaina ai le toto okesene maualuga faʻalagolago (BOLD) faailo e fua ai le gaioiga o le faiʻai.

Na maua e le au suʻesuʻe e tolu itulagi faʻapitoa na sili atu le malosi i le faiʻai o tagata o loʻo i ai amioga faʻafeusuaiga faʻamalosi pe a faʻatusatusa i volenitia maloloina. O le mea taua, o nei itulagi o le ventral striatum, dorsal anterior cingulate ma amygdala o itulagi ia e faʻapitoa foi ona faʻagaoioia i vaisu fualaau pe a faʻaalia fualaau faʻamalosi. O le ventral striatum o loʻo aʻafia i le gaosiga o taui ma le faʻaosofia, ae o le pito i luma o le cingulate o loʻo aʻafia i le faʻamoemoeina o taui ma le tuʻinanau o fualaau faasaina. O le amygdala o loʻo aʻafia i le faʻaogaina o le taua o mea tutupu ma lagona.

Na talosagaina foi e le au suʻesuʻe tagata auai e fua le maualuga o tuʻinanauga tau feusuaʻiga na latou lagona aʻo matamata i vitio, ma le tele o lo latou fiafia i vitio. O tagata ua fai fualaau faasaina ua manatu e una'ia e su'e a latou vaila'au ona latou te manana'o nai lo le fiafia i ai. O lenei faiga fa'aletonu ua ta'ua o le fa'aosofiaga fa'aosofia, o se talitonuga fa'amalosi i fa'afitauli o vaisu.

E pei ona faʻamoemoeina, o tagata mamaʻi e faʻamalosi amioga faʻafeusuaiga na faʻaalia ai le maualuga o le manaʻo i ata faʻafeusuaiga, ae e leʻi faʻatatauina i latou i luga o le fiafia i togi. I tagata mamaʻi, o le manaʻoga na faʻapipiʻiina foi ma fegalegaleaiga maualuga i le va o itulagi i totonu o le fesoʻotaʻiga ua faʻaalia ma le tele o talanoaga i le va o le dorsal cingulate, ventral striatum ma amygdala mo faʻatusatusaga faʻatusatusa i vitio taʻaloga.

Na maua foi e Dr Voon ma ana uo se fesoʻotaʻiga i le va o le faiʻai ma le matua o le laʻititi o le maʻi, o le sili atu lea o le maualuga o le gaioiga i le ventral striatum e tali atu i ponokalafi. O le mea taua, o lenei mafutaga sa sili ona malosi i tagata taʻitoʻatasi e iai amioga faʻafeusuaiga faʻamalosi. O vaega pito i luma o le fai'ai, o le Œbrakes¹ i luga o lo tatou faʻamalosi e faʻaauau pea ona atiaʻe i le ogatotonu o le luasefulu ma o lenei le paleni e ono mafua ai le sili atu o le le mautonu ma le lamatia o amioga i tagata laiti. O suʻesuʻega faʻaletausaga i tagata taʻitoʻatasi o loʻo i ai amioga faʻafeusuaiga faʻamalosi e taʻu mai ai o le ventral striatum atonu e taua i le atinaʻeina o uiga faʻamalosi faʻafeusuaiga i se faiga tutusa e pei ona i ai i vaisu fualaau faasaina, e ui lava e manaʻomia le suʻega tuusaʻo o lenei avanoa.

³E manino le eseesega o gaioiga faiʻai i le va o tagata mamaʻi o loʻo i ai amioga faʻamalosi faʻafeusuaiga ma tagata volenitia maloloina. O nei eseesega e atagia mai ai i latou ua fai ma vaisu,² faaopoopo mai Dr Voon. ³E ui o nei su'esu'ega e manaia, e taua le matauina, peita'i, e le mafai ona fa'aogaina e su'esu'e ai le tulaga. E le maua foi e a tatou suʻesuʻega se faʻamaoniga e faʻapea o nei tagata ua fai ma vaisu i porn poʻo le porn o se mea e fai ma vaisu. E mana'omia le tele o su'esu'ega ina ia malamalama ai i le so'otaga lea i le va o amioga fa'amalosi fa'afeusuaiga ma vaisu fa'asaina.²

Fai mai Dr John Williams, Ulu o le Neuroscience ma le Soifua Maloloina o le Mafaufau i le Wellcome Trust: ³O amioga fa'amalosi, e aofia ai le matamata tele i ata mataga, 'ai tele ma taaloga faitupe, ua fa'atupula'ia masani. O lenei suʻesuʻega e ave ai i tatou i se laʻasaga atili e suʻesuʻe ai pe aisea tatou te faʻaauau ai pea amioga tatou te iloa e ono afaina ai i tatou. Pe o tatou foʻia vaisu tau feusuaʻiga, faʻaogaina o vailaʻau poʻo faʻafitauli o meaʻai, iloa le mea sili, ma le taimi, e faʻalavelave ai ina ia motusia le taamilosaga o se sini taua o lenei suʻesuʻega.²


Contact auiliiliga

Craig Brierley
Ulu ole Su'esu'ega Feso'ota'iga
Iunivesite o Cambridge

Tusitaiala Voon, V et al. Faʻasalaga i le Neural o le gaioiga faʻafeusuai i tagata taʻitoʻatasi ma e aunoa ma ni amioga mataga faʻafeusuaiga. PLOS TASI; 11 Iulai 2014